اصلاح زراعی در جابجایی درختان
رشد گیاهانه رابطه مستقیم با نوع و جنس خاک و سایر عوامل مربوط به بستر کاشت دارد . در این بخش مخنصری ار اصطلاحات و شیمی خاک ذکر میگردد.
۱- خاک رویی و زیرین (سطح الارض و تحت الارض): وقتی واژه خاک در کاشت و جابجایی درخت بکار میرود. منظور لایه های روی خاک است که ۶۰ تا ۹۰ درصد سیستم ریشه در آن بخش رشد کرده و آب و مواد غذایی توسط ریشه های موئین جذب میشود. اگرچه خاکهای تحت الارض و سطح الارض خیلی شبیه به یکدیگر هستند. خیلی تدریجی تغییر میکنند بازهم قابل تفکیک هستند. خاکروبی خوب ، ساختار سیلتی /لومی متراکم دارد و از لحاظ مواد غذایی غنی تر بوده و جذب ونفوذ آب وتهویه هوا در “آن به سهولت انجام میگیرد وبطور کلی تبادل گازها خوب انجام و آب و مواد غذایی لازم را حفظ میکند. در شرایط ایده آل خاک مرغوب زهکش مناسب نیز دارد.
بافت خاک گیاه
۲- بافت خاک: خواص فیزیکی خاکها رابطه مستقیم با اندازه ذارت تشکیل دهنده آن دارد. این خاصیت را بافت خاک مینامند. لذا بافت خاک بسته به نسبت ذرات درشت وریز آن متغیر است و تنوع بسیار دارد. خاکها را به سه گروه شنی ، سیلتی و رسی تقسیم میکنند. خاکهای شنی از ذرات تقربیاَ درشت و مجزا از یکدیگر تشکیل و به سهولت بکار گرفته میشود. نفوذ پذیری این خاکها خوب و آسان است یعنی آب وهوا و مواد معدنی و آلی سریع و به سهولت از لایه های آن عبور کرده و در نتیجه مقداری از مواد غذایی گیاه را در این انتقال سریع از دست می دهند.
خاکهای رسی برخلاف خاکهای شنی ذرات بسیار ریز دارند و آب را در خود نگاه داشته و زهکشی و تبادل گازها به کندی انجام میگیرد و مواد آلی به سرعت عدم تجزیه و برخی از مواد غذایی به ذرات ریر خاکهای رسی میچسبد. و متراکم میشوند. خاک سنگین نیز محسوب میشود ونفوذ ریشه در آنها به سختی انجام میگیرد. بافت خاکهای سیلتی نه به سبکی شن است و نه به سنگینی خاکهای رسی _ تراکم ذرات از خاکهای رسی کمتر از خاکهای شنی بیشتر است- خاکهای سیلتی مرطوب در اثر عبور ومرور عابرین وسایر فشارها ، متراکم _دژ _ میشوند.وقتی نسبت متشکله خاکی بطور مساوی از ذرات ، رسی وسیلتی تشکیل یافته باشد آنرا خاک لومی مینامند. در خاکهای لومی تخلخل شن و تراکم ذرات رسی تعدیل و شرایط مطلوبی برای رشد ریشه فراهم میآورد.
ساختار خاک گیاهان
۳- ترکیب _ساختار_ خاک جهت عملیات جابجایی درختان : واژه ترکیب به معنی طرز قرار گیری و نسبت ذرات گوناگون تشکیل دهنده خاک میباشد. هر چه ذرات درشت تر و جداتر از یکدیگر باشند سبکتر و هر چه ذرات ریزتر و نزدیکتر به یکدیگر باشند خاکهای سنگینتر محسوب میشود. گاهی برای اصلاح خاک، مواد آلی مانند خاکبرگ یا کود بکاربرده و گاهی نیز از مواد مصنوعی مانند پرلیت یا ورمی کولیت استفاده میشود.
۴- عوامل مهم خاکها در رابطه با رشد گیاه: وجود و سهولت جذب مواد غذایی در بستر کاشت به عوامل شیمیایی ومحیطی مربوط میشود. این عوامل عبارنتد از: درجه حرارت ، رطوبت هوا، مواد غذائی ، بافت و PHخاکها.
فعالیت باکتریها مفید خاک، حرکت و جذب آب و مواد غذایی و رشد ریشه ، نیاز به درجه حرارتی مطلوب دارند. میزان گرمای مطلوب خاک بسته به درجه حرارت محیط ، شدت تابش نور خورشید و قدرت جذب گرمای خاک است. رطوبت موجد در ذرات خاک برمیزان گرما زایی اشعه خورشید موثر است. حرارت مورد نیاز برای افزایش یک درجه گرما در نیم کیلو خاک خشک برابر است با ۲ تا ۴ برابر گرما برای همین مقدار آب . لذا در اوائل بهار خاکهای که زهکش خوب دارند با سهولت بیشتر از خاکهای کاملاٌ خیس ( غرقاب)گرم میشوند. بعلاوه برداشت مالچهای سنگین در بهار، _ کاه وکلش خیس وغیره _ گرمی خاکها را تسریع میکند.
آب در گیاهان یه عمل حیاتی
- مولکول هیدروژن آب برای عمل فتوسنتز ضروری است.
- آب برا حفظ مایعات در سلولهای گیاهی و شادابی ساقه ها و برگها مورد نیازست.
- آب، حمل مواد غذایی در سراسر گیاه را به عهده دارد. بطورکلی مواد غذایی بصورت یون محلول در آب وارد گیاه مورد استفاده درخت قرار میگیرد.
آب موجود در خاک به ۴ گروه تفسیم میشود
- آبهایی که بصورت ترکیب شیمیایی بانمکهای معدنی وجود دارند.
- یک لایه نازک ذرات جامد خاکها را در بر میگیرند.
- آبی که با حالت موئینه (Caplllary) در خاک موجود است.
- آبهای ثقلی که حرکت آن تحت تاثیر مرکز ثقل زمین است.
یک آبهایی که بصورت ترکیب شیمیای با زنجیره های هیدروسکوپی هستند به مصرف گیاه نمیرسند. آبهای ثقلی یا بر سطح زمین جاری میشوند یا به عمق خاک نفوذ میکنند و اهمیت چندانی برای گیاه ندارند .در حقیقت آبهای جاری سطحی در بسترهای طویل و سراشیبیها مشکل آفرین نیز میشوند. تنها آبهای موئینه اهمیت فراوان برای گیاهان دارند.
میزان این آب بسته به بافت و ترکیب خاکها متغیرست. حداکثر مقدار آب موئینه را که پس از نفوذ و گذشت آبهای ثقلی از لایه های خاکها، بستر در خود نگاه می دارد و ظرفیت نگاه داری آب می نامند. مفید ترین آبی که در اختیار ریشه گیاه قرار میگیرد وقتی است که خاکهای غنی با زهکش خوب به بالاترین ظرفیت نگاهداری آب رسیده باشد. گاهی آبیاری بیش از حد انجام میگیرد به یاد داشته باشید که ریشه درختان برای رشد طبیعی نیاز به آب و هوا دارند. اگر بستر درخت زیاد آب داده شود خاک به حالت اشباع در آمده و در نتیجه فقدان هوا، ریشه ها پوسیده و میمیرند. به همین دلیل است اغلب درختان در خاکهای رسی و سنگین تاب مقاومت نیاورده و از بین میروند.
رشد گیاه
تبادل هوا و گاز برای سلامت و رشد درخت اهمیت بسزا دارد. خاک رس متراکم اغلب کمتر از ۱۰ درصد فضا برای تبادل هوا دارد. برای افزایش رشد و سلامت ریشه در چنین بسترهایی میبایست قابلیت نفوذ پذیری خاک را افزایش داد. ریشه گیاهان و سایر سبزینه های خاک بطور مداوم اکسیژن جذب ودی اکسید کربن آزاد می نمایند.
لذا برای جایگزینی دی اکسید کربن با اکسیژن ، گازهای موجود بین خاک وهوا دائم جابجا میشوند. خاکها حاوی ذرات جامدی هستند که بین این ذرات نیز هوا وجود دارد. خاک خوب خاکیست که حدود ۵۰ درصد فضا بین منافذ موئین کوچک و بزرگ داشته باشد. این منافذ کوچک آب را باعمل موئینه گی در خود نگاه میدارد ونفوذ پذیری خاک را تعیین میکند. منافذ بزرگ ، آب را درخود نگاه نمیدارد اما باعث نفوذ پذیری هوا در خاک وزهکش خاک میشوند. منافذ بزرگ در خاکهای شنی خیلی بیشتر از منافذ کوچک است لذا نفوذ پذیری خاکهای شنی زیاد و قدرت نگاهداری آب در آنها کم است برعکس در خاکهای رسی منافذ درشت کم و منافذ ریز زیادست قدرت نگاهداری آب در این خاکها زیاد و تبادل گاز کم است .
مناسبترین خاک برای رشد گیاه
خاکی است که حداقل نیمی از آن را موارد تشکیل دهند که ۵ درصد ماده آلی، ۲۵ تا ۳۵ درصد بافت خاکها با فضای بین ذرات کم (رس) و ۲۰ تا ۲۵ درصد با فضای بین ذرات زیاد ِ(خاکهای شنی) تشکیل دهد. چنین خاکی رطوبت را به اندازه کافی نگاه داشته و زهکش و تبادل گازها به صورت مطلوب صورت میگیرد. خاکهای لومی نزدیکترین نوع خاکها به شرایط خاکها هستند.
۵- مواد غذایی خاک : مواد غذایی موجود در خاک و کنش و واکنش بین آنها عملی پیچیده است که فرصت کافی جهت تشریح در این دست آورد ندارد. بطور کلی میزان مواد غذایی ضروری برای گیاهان در خاکهای مختلف متفاوت است .
۹ عنصر ضروری خاکها
- ازت.
- فسفر.
- پتاسیم.
- کلسیم.
- منیزیم.
- سولفور (گوگرد).
- اکسیژن.
- کربن.
- هیدروژن.
۷ عنصر ضروری که به میزان کمتر مورد نیاز گیاه است
- آهن.
- منگنز.
- مس.
- روی.
- بور.
- مولیبدن و کلرین.
- عناصر منیزیم و سولفور به میزان کم مورد نیازست.
در اغلب خاکها موجود بوده ومحدویتی برای رشد گیاه فر اهم نمیسازند. کربن و هیدروژن و اکسیژن از طریق هوا و آب موجود در خاک در اختیار گیاه قرار میگیرد. سه عنصر مهم ازت ، فسفر و پتاس در بیشتر خاکها وجود دارد ولی گاهی برای رشد مناسب کافی نبوده و در تنیجه کشاورزی وبسترهای کاشت نیاز به کود پاشی پیدا میکند.
کمبود ازت در خاک
کمبود ازت نیز باعث کاهش رشد درخت میشود. بیشتر ازت خاک از تجزیه و پوسیدن اندامهای گیاهی بدست می آید. موجودات ذره بینی و یا میکروارگانیسم های خاک مواد آلی پیچیده را تجزیه کرده وازت را به فرم مناسب در آورده تا قابل جذب ریشه گیاه شود. ازت در خاک به حالت نیترات به سهولت شسته میشود. وبه ندرت در خاک باقی میماند. مگر اینکه بصورت کود در اختیار گیاه قرا گرفته باشد . کود تزریغی در تنه درخت باعث برآورده مواد غذایی درختانی که مجبور به جابجایی آنها می باشیم.
زمانیکه فصل بهار خیلی سرد و مرطوب یا بیش از حد خشک باشد برگ درختان به رنگ سبز روشن درآمده و گاهی زرد میشوند و تا زمانیکه باکتریهای خاک ، ازت قابل استفاده را تهیه و دراختیاز گیاه قرار ندهند برگها برنگ سبز طبیعی در نمی آیند یاد اوری میشود که تزریق هورمن درمانی برای اینگونه گیاهان مفید خواهد بود.
معمولاً فسقر به اندازه کافی در خاکها وجود دارد ولی گاهی مانند ازت نیاز به کود فسفر پیدا میشود. فسفر در تمام بافتهای زنده گیاه موجودست وبرای رشد طبیعی و خوب بافتهای گیاهی ضروری ست. کمبود فسفر خاکها باعث میشود که سرشاخه ها و برگها در بهار خوب رشد نکرده و ریشه توسعه نیافته و گلدهی به عقب بیافتد فسفر و پتاس به کندی از خاکها شسته میشود. ولی فسفر با سرعت کمتر از پتاسیم از خاک شسته میشود.
کاربرد کود تزریقی
کاربرد کود تزریقی در بدنه و تنه درختانی که تازه جابجا شدند. بسیار مفید بود ریز مغذیهایی که به هر علت با تاخیر به گیاه می رسد به علت اینکه باآوند های آبکش درخت در اثر جابجایی آسیب دیده شدند. پس با تزریق کود باعث نشاط و ادامه روند رشد گیاه تا بازسازی ریشه بودست.
کاربرد پتاسیم در گیاه برای ایجاد تعادل بین رشد ریشه و رشد بخش تاج گیاه است بعلاوه رابط و عامل بکارگیری متعادل کننده ازت و فسفر در بعضی از مراحل فیزیو لوژیکی برای ایجاد تعادل متابولیسم سلولی بکار می آید و کمبود پتاسیم اغلب علائم ظاهری نشان نمیدهد بلکه بصورت غیر مستقیم رشد را کاهش میدهد.
غذای گیاهان در برگ توسط عمل فتوسنتز تولید میشود. مواد غذایی خاک در حقیقت غذای گیاه نبوده و نمی بایست به این نام خوانده شوند.
ریشه ها بطر ف کود ی که بصورات محلول یا سرپاش روی بستر خاک پاشیده رشد نمیکنند.
خوشبختانه طبیعت، مواد غذایی را در محیطی که ریشه رشد میکند قرار می دهد. ریشه ها همیشه بطرف آب هم رشد نمی کنند اما اغلب نزدیک سطح خاک گسترش می یابند و در اثر قطع، خشکی و یا صدمات مکانیکی خشک و از بین میروند. ریشه ها عمودی و عمیق لنگر متعادل کننده درخت هستند که معمولا بصورت عمودی رشد کرده و به عمق خاک میروند. این ریشه ها گاهی به علت افزایش سطح آب در فصل بارانی پوسیده میشوند.
بیشترین مهمترین ریشه ها تا عمق ۲۰ الی ۳۰ سانتی متری سطح خاکها میروند به غیر از هنگام خشکی ، این عمق برای جذب آب و مواد غذایی مناسب میباشد در بیشتر خاکهای شهری ۹۰ درصد ریشه ها مکنده در ۳۰ سانتی متر از سطح خاک قرار دارند .
PH خاک
۶- PH خاک : اسیدیته یا قلیایی خاک را PH خاک می نامند. PH برابر ۷ خنثی محسوب و PH از ۱ تا ۷ خاصیت اسیدی را نشان میدهد. هر چه PH به ۷ نزدیکتر می شود میزان اسیدیته کاهش مییابد . PH تا ۱۴ نماینگر خاصیت قلیایی ست و هر چه به ۱۴ نزدیکتر میشود. خاکهای قلیایی میشود. اسیدیته یا قلیایی خاک در رشد درختان و درختچه ها موثرست.
بیشترین گیاهان چوبی ( خشبی ) زینتی در PH بین ۶ تا ۷ خوب رشد می کنند بسیاری از گیاهان طیف وسیعی از PH را می پذیرند و با PH حدود ۵/۸ نیز از بین نمی روند . گروهی از گیاهان نیز در PH پایین تر از ۶ رشد می نمایند و مطلوبترین PH برای آنها ۵ الی ۵/۵ می باشد
مهمترین نقش PH خاکها تاثیر آن بر قابلیت جذب آهن و منگنز توسط گیاه میباشد .
کود مایع پاش
۷- کود مایع پاشی: اغلب اوقات در زمان کاشت درخت از کودهای شیمیایی موجود در بازار استفاده میکنند ولی این عمل توصیه نمیشود. کود شیمیایی ممکن ست به ریشه صدمه بزند میبایست با احتیاط بکار برده شود .
آزمایش نشان داده که بکارگیری فسفر یا پتاسیم در موقع باز کاشت درختان تاثیری بر رشد بهتر آنان نخواهد داشت . در جایی که ازت مود نیاز باشد میتوان آن را بصورت سر پاش بر سطح زمین پخش کرده و سپس آبیاری نمود. تا زمانی که درخت پابرجا و کاملاً مستقر نیست. ریشه های جدید شروع به رشد نکرده باشند کود تاثیر خاصی بر رشد درخت خواهد گذاشت. در جایی که خاک بستر ضعیف ست و نیاز به اصلاح داشته باشد کود کامل توصیه می شود . این کود میبایست کاملا به خاکها بستر مخلوط شود.
در مخلوط خاک بستر درختان و نهالهای که بصورت ریشه برهنه کاشته میشوند حدود ۲/۱ کیکو کود در هر متر مکعب خاک در مخلوط خاک بستر درختانی و نهالهای که بصورت گونی پیچ یا گلدانی کاشته میشوند ۵/۲ کیلوگرم کود در متر مکعب خاک توصیه میشود.