هورمون ریشه دوانی، هورمون رشد درخت
مواد شیمیایی خاص یا هورمون رشد درخت، پاسخ رشد در گیاهان را زمانی که در دوزهای خیلی کم مورد استفاده قرار گیرند بهتر کرده یا منظم میکنند. این مواد توسط باغبانان نه تنها برای تکثیر گیاهان بلکه برای بدست آوردن انواع پاسخ دیگر همچون درست قرار گرفتن دسته میوه ها مورد استفاده قرار میگیرند.
این مواد تنظیم کننده رشد گیاه در غلظت بسیار کم عمل میکنند. تحت شرایط و محدویت خیلی حساس مورد استفاده قرار میگیرند. ماده ای که در یک غلظت خود باعث ایجاد میوه و تنظیم آن با غلظت دیگری باعث تولید ریشه روی قلمه ساقه میشود.
دوز مناسب هورمون رشد درخت
ممکن است در غلظت دیگری به عنوان علف کش مورد استفاده قرار گیرد . بنابراین دستورالعمل از دوز مناسب هورمون رشد درخت را دقیقاَ رعایت کنید تا نتایج مطلوب حاصل شود. هم چنین بسیار مهم است که توجه داشته باشیم که این مواد شیمیایی داروی تمام دردها و نوش داروی موفقیت نیستند. اگر توانایی غریزی ساقه برای تولید ریشه وجود نداشته باشد.
این مواد باعث پاسخ ریشه دوانی نمی شوند. عمل آنها صرفاَ موجب بهبود ساقه برای تولید ریشه خود میشود. در صورتی که برش ساقه یا قلمه آن از گیاهی سالم و در فصلی مناسب فراهم شده باشد آن گاه استفاده از چنین هورمون هایی هیچ فایده ای ندارد.
از این هورمون رشد درخت باید با آگاهی استفاده کرد و تنها در صورتی استفاده کرد و زمانی به کاربرد که احتمال کسب تنیجه وجود دارد. اکثر هورمون ریشه دوانی که در بازار موجود هستند به صورت پودر تولید می شوند. که پایه آنها در اصل پودر آسیاب و ریز تالک است. به این دلیل استفاده که بی نهایت نرم است و فاقد کیفیت سایندگی است.
بنابراین به قلمه و مقطع برش آسیبی وارد نمی کند. همراه با پودر تالک و در ترکیب آن هورمون ریشه زا موجود است. این هورمون معمولاَ ماده شیمیایی اسید ایندول بوتیریک –B ( indolyl-butyric معروف به IBA است که گاهی از اسید ایندول اسیتک اسید AII به جای آن استفاده میشود.
غلظت هورمون برای تکثیر قلمه
غلظت هورمون رشد درخت برای تکثیر قلمه با چوب سخت معمولاَ ۸/. درصد IBA در پودر تالک است و برای گیاهان با چوب نرم این غلظت معمولاَ بسیار کمتر است حدوداَ ¼ این عدد برای گیاهان چوب سخت میباشد. پودرهای هورمونی چند منظوره معمولاَ بر پایه NAA هستند. در بسیاری از موارد از مواد شیمیایی قارچ کش نیز در این پودر ها استفاده و باعث از بین رفتن هر گونه پوسیدگی میشوند.
این هورمون ها ریشه دوانی هم چنین به صورت ترکیبات مایع نیز تولیدی که در این جا مواد شیمیایی در آب و یا در هر حلال آبی هم چون الکل حل میشوند. این هورمون ها را نباید روی قلمه برگ یا قلمه ریشه مورد استفاده قرار داد. زیرا در قلمه ها هنوز مواد شیمیایی یافت نشده که برای باز زایی کمک کننده باشند.
چگونگی استفاده از هورمون ریشه دوانی
برای دانستن چگونگی استفاده از هورمون رشد درخت یا ریشه دوانی مهم است مطالب ذیل را بدانید.
- این که غلظت هورمون مورد استفاده برای تحریک رشد ، آن غلظتی نیست که باعث رشد ریشه شود.
- اینکه گرچه هورمون شاید از طریق پوست جذب شود. اما بیشتر از طریق پایه برش قلمه ساقه بالا میرود. بنابراین در استفاده واقعی از هورمون توجه داشته باشید که تنها سطح برش پایه (روی سطح برش) واد پودر شود به طوری که هیچ پودری به سطح بیرونی ساقه و اطراف برش نچسبد، قلمه را حتی تا عمق ۵/۲ سانتیمتر هم در پودر فرو نبرید.
- با استفاده از هورمون رشد درخت، ریشه تحریک و شکل گیری و ایجاد میشوند، اما اگر ریشه بیرون آمد و در تماس با هورمونی که هنوز روی پوسته گیاه قرار دارد خشک میشوند. این مسئله در بسیاری از موارد پیش نمی آید و در کل رخ نمیدهد. اما در بعضی از گیاهان ممکن است آسیب هایی را وارد کند. پس عاقلانه این است که سیستمی را برگزنیم که برای تمام گیاهان مناسب باشد.
- در صورتی که در قرار گرفتن هورمون کافی روی سطح برش ساقه مشکلی به وجود آمدباید قلمه را نخست در آب فرو برد. این توصیه مخصوصاٌ در مورد قلمه چوب نرم با سبر مفید که به هر صورت از آب استفاده کنید.
فرمول ساخت هورمون رشد درخت با آب
فرمول ساخت با آب این هورمون رشد درخت را با حل کردن یک قرص در مقدار معینی از آب انجام دهید. آنگاه پایه و سطح برش قلمه را به مدت ۱۲ تا ۱۴ ساعت در محلول نگه دارید.
از آن جایی که غلظت هورمون رشد درخت یا ریشه دوانی محلول در آب بسیار کمتر از غلظت هورمون پودری شکل که تاثیر مخربی روی پوست گیاه ندارد. این چنین قلمه را در هر عمقی از محلول قرار داد.
در صورتی که از محلول ترکیبی با الکل استفاده شود. پایه قلمه را در محلول فرو برید و اجازه دهید که خشک شود به طوری که الکل تبخیر شود و هورمون را در سطح قلمه باقی بگذارد.
بریدگی قلمه ساقه
از آن جایی که مواد شیمیایی خاصی قادر به تسریع تولید ریشه روی قلمه ساقه هستند ، تکنیک هایی دیگری نیز باعث حرکت تندی در تولید هورمون طبیعی شوند که بتواند ریشه دوانی را بهبود بخشد. در بعضی از گیاهان در ساقه بین بافت پوست و بافت چوب، غلافی از ماده ای وجود دارد که مانع رشد ریشه میباشد.
اما در صورتی که قسمتی از این غلاف یا پوشینه آسیب ببیند. آن گاه ریشه ها به طور عادی تولید میشوند. این آسیب را با تکنیک معروف به بریدگی یا خراش ایجاد کرد. رایج ترین و معمول ترین شیوه خراش برداشتن یک قطعه از پوست ساقه از ته یا جای دیگر قلمه ساقه است.
خراش قلمه ساقه
این کار را باید با چاقوی تیز انجام داد. به طوری که بافت چوب دقیقاَ دیده شوند. با به جای آن، سه یا چهار برش طولی روی پایه ساقه به عمق بافت چوب ایجاد کنید.
تکنیک بریدگی یا خراش روی گیاهان ازالیا، مازریون و سروکوهی یا ارس بسیار موثرست. اما استفاده از آن به عنوان یک شیوه رایج عاقلانه نیست چرا که محلی را برای عفونت و پوسیدگی گیاه فراهم میکند. از این تکنیک تنها روی قلمه گیاهان پیرتر و قلمه هایی با چوب سخت استفاده کرد.
قلمه چوب نرم یا سبز معمولاَ نیازمند خراش و بریدگی نیستند. نیاز به خراش یک قلمه ساقه تنها در سایه تجربه قابل کشف میباشد. شکست مداوم در ریشه زدن قلمه که نمیتوان برای آن دلیلی یافت را حاکی از این دانست که ممکن است قلمه به خراش پاسخ داده باشد.
فیلم های آپارات را مشاهده نمایید.