درباره درخت کیوی
درخت کیوی بومی مناطق مرکزی و جنوب غربی چین محسوب میشود. کشور نیوزلند اطلاح بر روی کیوی انجام داده است. درخت کیوی از نیوزلند به سایر نقاط جهان گسترش می یابد.
کیوی از میوه نیمه گرمسیری و خزان کننده محسوب میشود. که مقاومت آن به سرما بیشتر از مرکبات است و احتیاج به رطوبت و آب زیادی دارد. منطقه کشت کیوی در ایران منحصر به سواحل دریای خزر میباشد.
نظر به اینکه محصول کیوی تا اواخر پاییز برداشت میشود. لذا در مناطق که سرمای زودرس زمستان در اواخر پاییز بروز می کند. به محصول کیوی خسارت فراوان وارد میکند.
درخت کیوی درختی دو پایه است. برای احداث باغ کیوی باید به نسبت ۱ به ۸ یا ۹ از پایه نر و ماده استفاده نمود. معمولترین روش ازدیاد درخت کیوی از طریق قلمه نیمه خشبی است.
هرس درخت کیوی
کیوی گیاهی خزنده و در باغبانی بسیار پر رشد است. در صورتی که درخت کیوی قیم ندارد. درخت کیوی به صورت بوته ای قرار میگیرد. به همین خاطر برای پرورش کیوی از سیستمهای داربستی استفاده میشود.
سیستم ستونی یا صلیبی
ارتفاع پایه ستوی ۸/۱ متر میباشد. بر روی پایه کیوی بازویی بطول ۸/۱ – ۵/۱ متر نصب میشود. فاصله دو سیم طرفین ۵/۱ متر است. پایه ها معمولاَ از جنس فلز یا بتون میباشند. فاصله هر پایه را از دیگری ۶-۵ متر انتخاب میکنیم. این سیستم میتواند ۳، ۴ و ۵ سیمی باشد.
در روش دیگری به نام ستونی بالدار (Winged T-bar) دو شاخه در دو نوک بازوی افقی با زوایه ۴۵ درجه نصب میگردد. ما برای هدایت نهالهای جوان روی سیم و تربیت آنها برای داشتن درختی کیوی مناسب، بدین روش عمل می کنیم.
ما ابتدا یک قیم سبک را در کنار نهال قرار میدهیم. باغبان نهال را از جوانه دوم سربرداری میکند. سپس یک شاخه قوی را روی قیم هدایت کرده تا اولین بازو به سیم میانی برسد. ما یک تنه مستقیم را بوجود می آوریم.
تمام شاخه زیر محل پیوند نیز حذف میگردند. وقتی شاخه ها به سیم میرسند. آنها را در روی سیم هدایت میکنند. بدین صورت که دو شاخه جانبی را در دو جهت مخالف در امتداد سیم میانی میبندند. تا شاخه اصلی را بوجود آورند. سپس شاخه جانبی را در طرفین شاخه لیدر می بندند.
این شاخه ها در سال بعد بازوهای باده خواهند بود. در سیستم ستونی برداشت محصول برای کارگران بلند قد و کوتاه قد یکسان است. لذا دسترسی به میوه و چیدن آن را آسان می سازد. هم چنین به علت رو بازو بودن و امکان نفوذ نور بیشتر احتمال شیوع قارچ بوتریتیس را کاهش میدهند.
سیستم آلاچیقی یا پرگولا
این سیستم یکی از انواع رایج در جهان است. ازنظر اصول فنی اندازه ستونها به همان اندازه سیستم ستونی میباشد. ترتیب نهال بدین صورت است که در انتهای تنه دو بازوی اصلی انتخاب کرده و در دو جهت مخالف و بطور موازی برروی سیم گالوانیزه قرار میدهند. طول هر بازوی اصلی دو متر درنظر میگیربم. بر روی بازوی کیوی بازوهای فرعی را که عمود بر بازوی اصلی میباشند انتخاب میکنیم.
بازوها بر روی سیمهای گالوانیزه هدایت می شوند. طول این بازوها نیز ۵/۱ متر میباشد. همه ساله شاخه یک ساله از آن بوجود میایند. در این روش به علت شکل خاص آن پیچهای کیوی بطور کامل بر روی سیستم قرار میگیرند.
میوه ها توسط برگها بطور کامل پوشیده می شوند. از این رو قدرت نفوذ نور کاهش می یابد. همچنین احتمال خطر آسیب باد به مراتب کمتر میگردد. در سالهای اخیر به علت پر هزینه بودن و مشکلات فراوانی که در امر بکارگیری وسایل موتوری برای شخم و جین و تامین کارگر بوجود آورده است. تا حدود زیادی جای خود را به روش ستونی داده است.
سیستم حصاری یا دیواری
در این سیستم دو نوع پایه نصب میگردد. یکی پایه اصلی به فاصله ۱۲ متر از همدیگر و دیگری پایه فرعی به فاصله سه یا چهار متر که بین پایه اصلی قرار میگیرند. برای پایه اصلی از آهن نبشی شماره ۶ یا ۸ و برای پایه فرعی از نبشی ۴ استفاده میگردد.
برای ارتباط پایه باید از سیم گالوانیزه ۴-۲ میلیمتری استفاده نمود. این سیم ها بطور افقی وبه فاصله ۷۵ – ۴۰ سانتیمتری از یکدیگر و در ۳ تا ۵ ردیف نصب میگردند. اتصال سیم به ستونهای باید با دقت انجام گیرد. میتوان با ایجاد سوراخ در داخل ستون ، سیمها را کاملاَ مهار نمود تا از محل نصب جابجا نشوند.
در هر صورت برای آن که پایه فلزی دوام بیشتری پیدا نمایند. اولاَ باید پایه را در بتون کار گذاشت تا رطوبت زمین به آن صدمه زیادی وارد نیاورد و ثانیاَ سطح ستون را با مواد ضدزنگ مقاوم نمود.
علاوه بر اینها ستونها باید محکم باشد. همچنین قادر به تحمل بار درخت است. با توجه به این که در منطقه شمال ایران به علت رطوبت زیاد ستونهای فلزی در مدت کوتاهی به علت زنگ زدگی پوسیدگی و از بین میروند. بهتر است از ستونهای بتون مسلح همراه با میل گردهای آجدار استفاده نمود.
ستونهای فرعی نیاز به اینکه در داخل بتون سیمانی قرار بگیرند ندارند. فقط کافی است سوراخی به عمق نیم متر در زمین تعبیه نمود و پایه ها را در آن قرار دهیم.
هرس کیوی در شمال ایران
لازم به یاد آوری است که در ابتدا و انتهای هر خط، پایه اصلی قرار خواهند گرفت. این پایه ها باید در دو انتها کاملاَ مهار گردند. تا بتوانند در مقابل بار سنگینی که درخت کیوی تولید می کنند مقاومت نموده و خم نشوند. چرا که هر درخت کیوی میتواند بیش از صد کیلو گرم میوه کیوی در سال تولید کند. بنابراین لازم است که داربست ها تحمل این بار سنگین کیوی را دارد.
با توجه به کم بودن میزان باردهی کیوی در این سیستم و نرسیدن نور خورشید به میوه ها و آسیب پذیری بیشتر در برابر باد، سیستم مذکور در بیشتر کشورهای دنیا متروک و کمتر از آن استفاده میشود. در عوض استفاده از سیستم ستونی و آلاچیقی رواج فراوانی دارد.
اما در مناطقی از شمال ایران که هوا آرام است. احتمال نزول برفهای اتفاقی سنگین وجود دارد. سیستم حصاری مناسبتر از دو سیستم دیگر میباشد. بنابراین ارائه یک روش مشخص جهت نصب درابست برای مناطق مختلف منطقی نمیباشد.
هرس زمستانه درخت کیوی
هرس زمستانه در موقع خواب درخت در فصل زمستان انجام میگیرد. از این رو هدف هرس زمستانه باقی گذاشتن مقدار کافی شاخه چوبی یک ساله روی درخت است. هرس زمستانه بسیار مهم است. چرا که میوه روی شاخه حاصله در بهار بوجود میاید.
هرس شدید در کیوی باعث میشود که شاخه جدید زیادی روی شاخه اصلی ظاهر شود. در نتیجه سطح میوه دهی درخت کیوی بالا برود. بنابراین با در نظر گرفتن این که میوه روی شاخه همان سال از جوانه اول تا ششم حاصل میشود.
به محض برداشت میوه و خزان سازی برگها که در ایران معمولاَ در اواخر آذر ماه اتفاق میافتد. باید نسبت به هرس درخت اقدام نمود. کلیه شاخه ضعیف و پیچیده را حذف کرده و روی شاخه انتخابی ۳ تا ۶ جوانه نگهداری نمود. هرس زمستانه را به دو صورت و بیشتر روی پایه ماده انجام میدهیم.
۱- هرس شاخه یک ساله کامل
یک روش کیوی شیبه به هرس شاخه انگور است. معمولاَ در سیستم ستونی طوری هرس میکنند که شاخه فرعی به فاصله ۲۵ تا ۴۰ سانتیمتر از همدیگر قرار گیرند تا بدین صورت از تو هم رفتگی شاخه ها و سایه اندازی زیاد جلوگیری شود.
در این سیستم شاخه آویزان کناری را تا ارتفاع زانو از سطح زمین قطع میکنند یا این که انتهای شاخه ها را بطوری که از زمین فاصله مشخصی هرس میکنند. در سیستم آلاچیقی نیز به همین صورت عمل میشود. اما معمولاَ اجازه نمیدهند که شاخه فرعی روی ردیفهای مجاور بروند.
گرچه هرس دهی و بستن شاخه ها دقت و مهارت زیاد و هزینه سنگینی لازم دارد. ولی تولید محصول کافی کیوی و با کیفیت بهتر در سراسر درخت و آماده شدن درخت برای تولید میوه کیوی در سال بعد جبران این هزینه ها را مینماید.
۲- هرس شاخ جانبی کوتاه
در این روش شاخه بار دهنده هر دو سال یا سه سال یک مرتبه از نقطه اتصال به تنه اصلی بطور کامل هرس میشوند و شاخه های جوان جایگزین آنها میگردند. در زمستان سال اول شاخه های جانبی را که حدود هشت جوانه دارند به فاصله ۳۰ سانتمتری قطع کنند.
این جوانه ها در بهار همان سال رشد خواهند کرد و از آنها حدود ۶ میوه تولید خواهند شد. در زمستان سال بعد جوانه فرعی باقیمانده از سال قبل را از ته قطع کرده شاخه جوانه دار ایجادی از قاعده این شاخه را باقی میگذارند. شاخه جدید را نیز پس از هشتمین جوانه قطع میکنند. گاهی نیز به تعداد محدودی شاخه ایجاد میشود که نیازی به قطع آنها نمیباشد.
هرس تابستانه درخت کیوی
اهمیت هرس تابستانه در ایجاد فضای کافی برای شاخه به منظور دسترسی به نور و یکنواخت سازی درخت و آماده نمودن آن جهت هرس زمستانه و نگهداری رطوبت و جریان هوای خوب به منظور کاهش بیماریهای است.
بدیهی است هرس تابستانه که در حقیقت شبیه هرس سبز مو میباشد از اقدامات مهم در پرورش این میوه محسوب میشود که باید با دقت زیادی صورت گیرد.
معمولاَ با آغاز رشد سریع در اردیبهشت و خرداد، تعداد زیادی شاخه نابجا روی تنه اصلی و شاخه های فرعی بوجود میآیند. که کاملاَ به هم پیچیده و روی شاخه های میوه دار را می پوشانند و جلوی نفوذ نور کافی به تنه اصلی را که حداکثر میوه ها در نزدیکی آن قرار دارند.
از رشد میوه ها بطور طبیعی جلوگیری میشود. ودر نتیجه میوه های زیر مانده و کیفیت آنها پایین خواهد بود. علاوه بر این حجم کار هرس زمستانه را بالا برده و فرم آرایش درخت را مشکل تر خواهد کرد.
اولین هرس تابستانه کیوی
در ماههای دوم و سوم بهار انجام میشود و شاخه های بدون باری که در سال بعد نیازی به وجود آنها نیست، قطع میشوند. میتوان شاخه های سبز را نیز کوتاه نمود، زیرا امکان خروج جوانه های میوه دهنده را فراهم مینماید، نیز باعث میشود که سیخکهای میوه دهنده و با نیرو و قدرت بیشتری رشد کنند. هر جوانه ای که درآن نشانه ای پیچیدگی و یا جمع شدن مشاهده گردد، باید فوراَ قطع شود.
در ماههای خرداد و تیر رشد گیاه به حداکثر میزان خود میرسد. شاخه هایی که بیش از حد قوی میشود و فاصله بین دو نهال را در سیستم صلیبی پر نموده اند. باید قطع شوند. قابل ذکر اس که تا مدتها پس از هرس، از محل قطع شاخه ها اشک ( شیره گیاه ) خارج میشود که البته اشکال عمده ای ندارد.
در سیستم آلاچیقی باید هرس به اندازه ای باشد که نور از لابه لای شاخه های درخت عبور کرده و سایه درخت بطور کامل روی زمین مشخص باشد.
هرس پایه های نر کیوی
پایه های نر تولید میوه کیوی نمی کنند. ولی آنها گلهای نر را بوجود میآورند. جهت تلقیح ضرورت دارند. دستور هرس پایه های نر تا حدودی شبیه پایه های ماده است.
بطورکلی هرس پایه های نر بعد از تمام شدن گلها، بصورت کوتاه و سرشاخه بازوهای گل دهنده برای تحریک رشد جوانه های جدید نزدیک به شاخه اصلی صورت میگیرد.
در اواخر تیر ماه شاخه های گل دهنده را تا حدود ۶۰ سانتینتر از شاخه قطع نمودیم. در صورت لزوم مجدداَ در شهریور و مهر تا ۸۰ -۷۵ سانتیمتر قطع مینماییم. بالاخره یک هرس نهایی در زمستان روی این شاخه انجام میدهیم.