شرایط تکثیر به روش خوابانیدن ساقه
تکثیر گیاهان از طریق خوابانیدن شاخه یا ساقه به شرح زیر میباشد. خوابانیدن شاخه یکی از قدیمی ترین تکنیکهای مورد استفاده باغبانان جهت تکثیر گیاهان چوبی است. باغبانان ساقه را قبل از جداکردن از گیاه مادر تحریک به ریشه دوانی میکنند.
این شیوه آسان چرا که به کنترل پیچیده جهت اطمینان از بقای ساقه در حال رشد سیستم ریشه نیازی نیست. باغبانان اولیه احتمالاَ این فرآیند را هنگامی مشاهده کردند که به طور طبیعی در شرایط خاصی اتفاق افتاده بود. برای انجام مصنوعی این عمل آنها فقط شرایط را تکرار کردند. به مرور این تکنیک اصلاح شد.
مثل هر شیوه ای از تکثیر (تکثیر از ریشه و تکثیر با طوقه افشان)، در این روش هم لازم است که همان ساقه ای که قرار است از آن شاخه خوابانیده شود و هم خاک مناسب جهت تحریک ریشه دوانی مورد توجه قرار گیرد.
شرایط ساقه از تاثیری مهم بر موفقیت نهایی تکثیر با این شیوه برخوردار است. جهت برخورداری از بیشترین موفقیت، باید ساقه شاداب که با سرعت زیادی رشد می کنند را پرورش دهد. شاخه ای انتخاب شود که از توانایی جهت ریشه دوانی برخوردار باشد.
در شیوه های خاصی از خوابانیدن شاخه، مثل خوابانیدن (افکندن) کپه ای، توانایی ریشه دوانی در ساقه را به عنوان قسمتی عادی مدیریت تسریع نمایید. اما در دیگر شیوه ها مثل خوابانیدن ساده شاخه (افکندن ساده) لازمست که ساقه را با شاخه زنی کامل گیاه ما در قبل از انجام تکثیر آماده نمایید.
تبلیغ باغبانی و جابجایی درخت ما را در شیپور ببینید
شاخه زنی و هرس جهت تکثیر گیاه
هنگام شاخه زنی و هرس کردن شاخه توجه داشته باشید. در بیشترین شیوه های خوابانیدن شاخه، شاخه هایی را در نظر بگیرید که جهت خوابانیدن شاخه باید تا سطح زمین آورده شوند.
خاک اطراف گیاه مادر نیز نیازمند آماده سازی به طوری که ساقه را تحریک به ریشه دوانی کند. ریشه دوانی در وهله نخست با نبود نور تحریک میشود. ولی عوامل دیگری مثل موجودیت اکسیژن وجود رطوبت کافی و گرما نیز تاثیر گذار است.
دورکردن نور از ساقه که منجر به سپید سازی و غیر فعال سازی آنزیم میشود. هنگام تحریک ریشه ها جهت شروع به رشد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. هرچه زودتر نور از ساقه دور شود پاسخ آن موثرتر خواهد بود.
بنابراین هر چه زودتر، ساقه با خاک پوشانده شود. احتمال ریشه زنی آن بیشتر میشود. این تاثیر را نمیتوان بیش از حد مورد تاکید قرار داد. چرا که نهفتگی در خاک احتمالاَ شایع ترین دلیل عدم موفقیت ساقه جهت تولید ریشه است. مگر به شرط این که ساقه در اصل شاداب و از نیروی زیستی بالایی برخوردار باشد. قادر به تولید ریشه ها باشد.
خاکی که برای خوابانیدن شاخه (افکندن) استفاده میشود. باید از توانایی حفظ آب خوب، هوادهی خوب و زهکشی کافی برخوردار باشد. به خصوص زمانی که گیاهان در حاشیه باغچه معمولی خوابانیده شوند. که هیچ شباهتی به بستر افکنده ای که برای این هدف مورد نظر ندارد. خاک را باید در عمق زیاد حفر کرد. تا زهکشی کافی فراهم شود. اینچنین درصد ماندابی خاک کم میشود.
شرایط خاک برای تکثیر گیاه از طریق ساقه
بستگی به سختی خاک میتوان آنرا با اضافه سازی پیت و یا ماسه نرمتر کرد و بهبود بخشید. گرما ریشه دوانی را بهبود میبخشد. بنابراین ساقه افکنده و خاک جایی باشند که نور کافی خورشید را دریافت می کنند.
گرما تنها در صورتی موثره که خاک مرطوب باشد. بنابراین ساقه افکنده را در فصول خشک آبیاری نمایید. در بیشتر شیوه های خوابانیدن شاخه، خاک را باید با دقت چنگال بزنید.
از هنگام ریشه روی افکنده، خاک را با چنگال از آن دور نمایید. نگذارید تا ریشه خشک شوند. در غیر اینصورت آنها میمرند. افکنده هایی که ممکنه در ریشه دوانی موفق دچار مشکل باشند. باید قبل از جدا سازی کاملاَ برقرار شوند.
برای اطمینان از این موضوع، افکنده های ریشه زده جدید را حدوداَ سه تا چهار هفته قبل از جدا سازی از گیاه و نشا از گیاه مادر جدا نمایید. این عمل جدا سازی را میتوان با هرس ساقه بطوری که تعادل بیشتری بین ساقه و ریشه برقرار شود بهبود بخشید.
خوابانیدن شاخه (افکندن ساده)
افکندن ساده شاید راحتترین و موثرترین شیوه افکندن گونه های بسیاری از گیاهان چوبی و شیوه ای است. که میتوان آن را با حداقل آسیب رسانی به گیاه مادر انجام داد.
ساقه را قبل از انتها و راس خود زیر خاک دفن میشود. به طوری که ریشه ها در این ناحیه شروع به رشد کنند. زمانی که سیستم ریشه برقرار شد. ساقه را میتوان ازگیاه مادر جدا کرد.
ریشه ها تشویق برشد میشوند. چراکه غذا و هورمونهای گیاهی در جایی که ساقه زیر خاک پنهانه، تجمع میبابد. باغبان جهت موفقیت آمیز عمل باید از ساقه هایی استفاده کند. که از توانایی بالایی جهت تولید ریشه برخوردارند. شاخه باید در نزدیکی سطح زمین قرار داشته باشند.
دوازده ماه یا بیشتر قبل از خوابانیدن شاخه ساده، شاخه یا شاخه های پایین گیاه مادر را با دقت تمام هرس و شاخه زنی کنید. که در عملیات واقعی افکندن یا خوابانیدن شاخه صورت میگیرد. به علت رشد سریع خود، از توانایی مورد نیاز جهت تولید ریشه برخوردار میشوند.
خوابانیدن شاخه معمولاَ در اواخر زمستان یا اوایل بهار به محض آماده سازی خاک جهت کشت پذیری صورت میگیرد. از آنجایی که احتمالاَ این تکنیکها بجای بسترخزانه مناسب در باغچه صورت میگیرد. بسیار مهم است که خاک را هم بطور موثر و هم کامل آماده کنیم.
تا جایی که ممکنه آن را بکنید. آنگاه بمقدار کافی پیت و ماسه به آن اضافه کنید. تا خاک موجود را به محیط ریشه دوانی باتوانایی خوب نگهداری آب، وزهکشی کافی تبدیل نمایید.
روش تکثیر با دفن ساقه
یک ساقه دارای رشد سریع از شاخه جانبی گیاه را تمیز و شاخه زنی نمایید. به اندازه حدوداَ ۱۰ تا ۶۰ سانتیمتر از راس آن بجای بگذارید. ساقه را بسمت پایین بکشید. موقعیت آنرا روی خاک در ۲۳ سانتیمتری پشت راس آن مشخص نمایید. شیاری را در آن محل حفر نمایید. یک طرف آن حدوداَ ۱۰ الی ۱۵ سانتیمتر عمق داشته باشد.
سمت دیگر در جهت شیب بالا در جهت سطح زمین در نزدیکی گیاه مادر باشد. راز برانگیختن تشکیل ریشه، محدود سازی انتقال غذا و هورمونها به بافت ساقه میباشد. این موضوع وقتی ساقه را حداقل به اندازه ۹۰ درجه خم کنید فراهم میشود.
تکثیر در گیاهان با مشکل ریشه زنی
در گیاهانی که ریشه زنی آنها مشکل دارند. ابتدا باید ساقه را با برش بوسیله چاقو پوست برداری کرد. این پوست برداری را می توان با کج کردن تند ساقه بوسیله قطعه ای سیم مسی که به کمر آن بسته میشود انجام داد.
ساقه را از فاصله ۲۳ سانتیمتری پشت راس آن به اندازه ۹۰ درجه کج کنید. آن را در شیار طوری قرار دهید. انتهای ساقه در قسمت بالای شیار قرار بگیرد. در صورتی که ساقه نرم و فنری است. آن را با بستهای سیمی سنگین به ته شیار بچسبانید. روی ساقه را با خاک بپوشانید و آبیاری کنید.
خاک را نسبتاَ مرطوب نگه دارید. مخصوصاَ در فصول خشک همیشه باید مرطوب باشد. ریشه دوانی معمولا در فصل رشد اتفاق میافتد. در پاییز ساقه خوابانیده را از گیاه مادر جدا کنید. بطوری که گیاه جدید بتواند خود را با شرایط استقلال خود عادت دهد. (خوابانیدن شاخه)
حدوداَ ۳ تا ۴ هفته بعد، انتهای در حال رشد ساقه را قطع کنید. تا برقراری ریشه را برانگیزد. آنگاه شاخه افکنده را نشا کنید. در صورتی که تا پاییز ریشه دوانی بخوبی پیش نرفت. قبل از جدا سازی و جابجایی اجازه دهید که تا سال دیگر بماند تا برقرار شود.
شیوه های پوست برداری شاخه
۱- با استفاده از چاقویی تیز، حلقه ای از پوست آنرا با حدواَ یک سوم اینچ پهنا از اطراف ساقه بردارید.
۲- قطعه ای سیم مسی را دور ساقه محکم کنید. با انگشتان خود آنرا محکم بچرخانید.
۳- یک برش زاویه دار در وسط ساقه ایجاد کنید. با کمک یک چوب کبریت سطوح برش یافته را از هم جدا کنید.
خوابانیدن شاخه (افکندن)
۱- برخی از شاخه های پایین گیاه رادر دوره خواب گیاه هرس و شاخه زنی کنید. تا رشد شاداب آنها برانگیخته شود.
۲- در اواخر زمستان یا اوایل بهار بعد خاک اطراف گیاه را کاملاَ نرم نمایید. به آن پیت و ماسه اضافه کنید.
۳- برگها و شاخه های جانبی ساقه شاداب و جوان را از حدوداَ ۱۰ الی ۶۰ سانتیمتر راس در حال رشد ساقه جدا کرده و تمیز کنید.
۴- ساقه را به سمت زمین بیاورید. محل آن را در ۲۳ سانتیمتری پایینتر از انتهای ساقه روی زمین مشخص کنید.
۵- از همان نقطه ای که مشخص کرده اید. شیاری را حفر کنید. دریک طرف شیار بصورت صاف و هموار ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری آن را عمیق کنید. طرف دیگر را بسمت گیاه شیب دهید.
۶- ساقه را از فاصله ۲۳ سانتیمتری از انتهای آن به اندازه ۹۰ درجه خمیده کنید. آنگاه در شیار برخلاف جهت هموار و صاف شیار باکمک بست محکم کنید.
۷- خاک را به شیار برگردانید و ساقه را زیر آن دفن کنید. آنرا بخوبی ثبات دهید.
۸- با استفاده از یک آبپاش با سوراخ های درشت آن را کاملاَ آب دهید. خاک را مخصوصاَ در دوره های خشک مرطوب نگه دارید.
۹- ساقه خوابانیده را در پاییز از گیاه مادر جداکنید.
۱۰-حدوداَ سه تا چها هفته بعد، انتهای در حال رشد ساقه خوابانیدن شاخه دارای ریشه را قطع کنید.
۱۱-در صورتی که ریشه ها به خوبی رشد کرده اند. ساقه خوابانیده را بکنید. در غیر اینصورت تا یک سال دیگر به آن دست نزنید.
۱۲-ساقه دارای ریشه را در گلدان یا زمینی باز بکارید. نشا کنید. برچسب بزنید. به آن اجازه دهید تا ثبات یابد. (خوابانیدن شاخه).