آشنایی با خواص دارویی گیاه گل محمدی
خواص گل محمدی از خانواده Rosaseae با نام علمی ROSA Damasena می باشد. در زبان انگلیسی آن را Damask rosa و در زبان عربی به آن ورد گویند. در زبان فارسی به اسمهایی چون گل سرخ ، گل گلاب، گل سوری و گل محمدی نامگذاری میشود. گل محمدی یکی از گونه گل سرخ (رز) میباشد. گلهای آن پرپر و کم دوام بود. پایه خوبی نیز برای سایر گونه گل سرخ محسوب میشود.
گل محمدی درختچه ای با ارتفاع تا ۲ متر ، معمولا با خارهای قلاب مانند (سرعصایی) محکم و متعدد، گاهی مخلوط با کرکهای مویی ریش مانند غده دار، برگچه ها معمولا ۵ تایی ، گاهی ۷ تایی ، تخم مرغی تا تخم مرغی مستطیل به طول ۲ الی ۶ سانتمتر، دندانه اره ساده، با سطح فوقانی بدون کرک، سطح تحتانی کم وبیش کرکدار، دمبرگ خاردار گوشواره گاهی شانه، گل سرخ تا قرمز دو ردیفی، در گل آذین دیهیمی با دمگل کرک مویی، کرک غده دار با خاردار کاسبرگها در طول گلدهی برگشت و ریزان در سطح پشتی با کرکهای موئی، کرک غده دار گل بنه با کرک موئی کرک غده دار میوه واژ تخم مرغی، به طول ۵/۲ سانتیمتر ریشدار و قرمز هست.
مرحله کاشت گل محمدی
خواص گل محمدی از لحاظ عملکرد و اسانس از تنوع بالایی برخوردارند. لذا توصیه میشود در هر نقطه اکسشن برتر از لحاظ خصوصیات کمی و کیفی تهیه، تکثیر و کشت شود. ساده ترین روش تکثیر گل محمدی قلمه گیریست. زیرا میتوان از گیاه مادری چندین قلمه گرفت. بایه قلمه های نیمه خشبی در فصل پاییز بطول ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر تهیه و با استفاده از هورمونهای ریشه زایی (ایندول بوتیریک اسید با غلظت ۲۰۰۰ پی پی ام) به مدت ۱۰ ثانیه آغشته و در بستر کاشت بهتره شن شسته و کشت شوند.
قلمه در طی مدت ۷۰ روز در شاسی سرد ریشه دار خواهند شد. بهتر که بعد از ریشه دار، نهالها بمدت یکسال در گلدانهای پلاستیکی نگهداری و در سال بعد در زمان مناسب قبل از شروع بخبندارن (مهر ماه) در گلستان کشت گردند. کشت پاییزه نسبت به کشت بهاره، یکسال گلدهی بوته را جلو خواهد انداخت.
روش متداول تکثیر گل محمدی کشت پا جوش و خواص گل محمدی پا جوشهای زیادی تولید میکند در شرایط وجود رطوبت کافی تعداد پاجوشهای تولید و بیشتر خواهد بود. پاجوشهای ریشه دار را معمولاً در فصل خواب گیاه از پایه مادری جدا میکنند. این عملیات را میتوان در دو زمان متفاوت انجام داد نخست از اواسط آبان ماه به بعد یعنی زمانی که پایه مادری خزان کرده و به خواب رتفه و دوم پیش از اینکه پایه مادری بیدار شود گرچه خواص گل محمدی میتواند در دامنه وسیعی از خاکها بخوبی رشد کند اما بهترین عملکرد آن در خاکهای زه کشدار با ph بین ۵/۷ تا ۵/۶ میباشد.
آبیاری گیاه محمدی
رشد رویش و گل دهی گل محمدی نیازمند آب کافی میباشد. بهتر که آبیاری باید به نحوی باشد که آب روی گیاه، بخصوص در زمان برداشت گل ریخته نشود. بنابراین آبیاری قطره ای که موجب خیسی گل در زمان برداشت نمی شود روش مناسبی میباشد. دور آبیاری نیز بستگی به خلل و فرج خاک و شرایط آب و هوایی متفاوتست.
خواص گل محمدی در دوره رشد رویش و گلدهی به آب کافی با فواصل ۶ تا ۵ روزه نیاز دارد. نیاز آبی گل محمدی به آب در مراحل مختلف رشد متفاوت بوده و حساسترین زمان مرحله شروع غنچه در این گیاه میباشد که بایستی نیاز آن با توجه به شرایط اقلیمی تامین گردد. با توجه به تحقیقات انجام و بر روی سیستمهای نوین آبیاری مشخص گردید.
سیستم آبیاری زیر سطحی به دلیل کار آبی بهینه مصرف آب، راحتی در استفاده از سیستم و مشکلات کمتر، میتواند گزینه ای مناسب باشد. گل محمدی تا قبل از مرحله غنچه دهی نیاز به آبیاری کافی دارد و هر گونه تنش تا مرحله گلدهی، با توجه به مقاومت این گیاه به خشکی در صورت کمبود آب، آبیار ۱۰ تا ۱۵ روز یکبار مناسب می باشد. لازم به ذکر است که تنش در مرحله گلدهی منجر به افزایش کیفیت اسانس میشود.
کودهی گل محمدی
برای حفظ حاصلخیزی خاک و افزایش عملکرد گل و بهرمندی از ۳۰ تن کود دامی برای تقویت خاک گلستان ضروری است. در سالهای بعد نیز باید حدود ۵ تن کود دامی پوسیده در هکتار در اطراف درختچه توزیع شود. در یک تحقیق بر روی سیستمهای تغذیه کاربرد کود دامی، کودهای شیمیایی و تلفیقی از کودهای دامی به همراه کودهای شیمیایی با روی عملکرد خواص گل محمدی، گزارش نشده که بیشترین عملکرد گل از سیستم تغذیه تلفیقی با ترکیب (۵۰ کیلوگرم نتیروژن، ۲۵/۳۱ کیلو گرم فسفر و ۵۰ کیلو گرم پتاس بهمراه ۳۰ تن کود دامی در هکتار بدست آمد که افزایش محسوسی نسبت به عملکرد سایر تیمارها داشت.
مبارزه با علفهای هرز در گل محمدی
در کشت ارگانیک مبارزه با علفهای هرز گلستان در سالهای اولیه بایستی توسط کارگر و یا با استفاده از ماشین آلات ( کولیتواتور) انجام گردد.
مرحله برداشت گل محمدی
زمان برداشت گل با توجه به اقلیم درهر منطقه و اکسشن خواص گل محمدی از اردیبهشت تا تیر متفاوت میباشد. مثلاً در شهرستان کرمان با ارتفاع حدود ۱۷۵۰ متر از سطح دریا، شروع گلدهی از ابتدای اردیبهشت شروع تا اواخر اردیبشهت ادامه و در منطقه لاله زار بردسیر با ارتفاع حدود ۳۰۰۰ از سطح دریا، شروع گلدهی از اواسط خرداد تا تیر ماه میباشد.
گلهایی که شکوفا بایستی هر چه سریعتر برداشت شوند. در صورت تاخیر برداشت گلهای باز و از رنگ صورتی به رنگ سفید متمایل و میزان اسانس آن کاهش پیداکرده و در روزهای بعد گلبرگها شروع به ریزش میکند. برداشت گل بهتر است بر ساعات ابتدایی روز قبل از گرمای هوا انجام گیرد. حمل گل به کارخانه گلاب گیری بهتر است با کانتینر مجهز به سیستمهای خنک کننده بوده تا میزان اسانس گل کاشته نشود. هر کارگر میتواند بطور متوسط در هر ساعت ۳ کیلو گرم گل برداشت کند.
مصارف دارویی گل محمدی
از عصاره بدست آمده از تقطیر خواص گل محمدی در قرون وسطی وعهد رنسانس برای درمان افسردگی استفاده میکنیم. گلاب برای درمان بعضی از دردها مانند روماتیسم قلبی، تقویت اعصاب و معده و رفع پاره از سردردها و دل بهم خوردگی و بیهوشی ناشی از سردرد، مورد استفاده قرار میگیرد.
همچنین از خواص گل محمدی در صنایع غذایی و آشامیدنی شامل، انواع نوشیدنی، شیرینی جات، پودینگ، ژله، دسرها، مربا، گل آرایی، تهیه بالشتکهای خوشبو و تزیین سبدهای خشک استفاده میشود.
از اسانس خواص گل محمدی در عطر درمانی و صنایع عطر سازی و آرایشی استفاده میگردد. اسانس گلاب و گل خشک آن از محصولات است که اکنون علاوه بر مصرف داخل کشور به خارج از کشور نیز صادر میشوند. اکسشن خواص گل محمدی از لحاظ اکثر صفات دارای تنوع و اختلاف های قابل ملاحظه ای میباشند که این امر میتواند مبنایی را برای گزینش کلن و دورک گیری در جهت بهبود صفات مانند میزان اسانس، عطر گل و عملکرد گل گردد.
ویدیوهای باغبانی بیشتر در آپارات بیژن صمغ آبادی قابل مشاهده میباشد.
