میکروالمنت چیست
فقدان یا کمبود مواد غذایی در گیاهان هر کدام از عناصر مورد نیاز فعالیت طبیعی گیاهان یک سری نارسائیهای در درختان بوجود آورد و اینکه باعث تقلیل تولید و کاهش رشد آنها شود. گیاهان جهت رشد طبیعی به عناصر معدنی مختلفی احتیاج دارند. که برخی از آنها بمقدار نسبتاً زیادی مورد نیاز بوده و به آنها عناصر ماکروالمنت یا پرمصرف میگویند.
در مقابل عناصری نظیر آهن، منگنز، روی، مس، مولیبدنو کلر به میزان کمتر مورد نیاز گیاهان بوده و به آنها عناصر کم مصرف یا میکروالمنت میگویند. هر دو گروه عناصر برا ی گیاه میباشد. قانون لیبیک یا مینمم میگویند. میزان رشد هر گیاهی را عنصری تعیین میکند. که در حداقل ترین میزان خود باشد.
به عبارت بهتر اگر تمامی عناصر بجز یک عنصر برای گیاه در دسترس باشد. همان کمبود یک عنصر، به مقادیر کمتر از حداقل مورد نیاز، رشد گیاه را تحت تاثیر قرار داده و علائم کمبود بصورت بیماری با انواع خارجی یا داخلی بروز میکند. نوع علائمی که در اثر کمبود مواد غذایی در گیاهان هریک از مواد غذایی بروز میکند.
در درجه اول بنوع مصرف یا وظیفه آن عنصر بخصوص در گیه بستگی دارد. عدم تامین مقادیر مورد نیاز هر یک از عناصز باعث کاهش رشد ونمو و همچنین کاهش عملکرد محصول در واحد سطح می شود. در مقابل کمبود یک عنصر به بیشر ازیک حد بحرانی باعث بروز علائمی حاد یا مزمن خواهد شد که گاهاً بمرگ منتج می شود.
جدول علائم کمبود مواد غذایی در گیاهان
| مواد غذایی | علائم کمبود مواد غذایی در گیاهان. |
| ازت (N) | کلروز در برگهای مسنتر برگها کوچکتر از معمول، گیاهان کم رشد. |
| فسفر(P) | برگها بنفش تا قرمز و کوچکتر ازمعمول، رشد ریشه محدود. |
| پتاسیم (K) | در برگها، کلروز حاشیه ای در برگهای مسن تر. |
| منیزیم (Mg) | کلروز ابتدا در برگهای مسنتر، کلروز بین رگبرگی باشد. |
| کلسیم ( Ca) | بدشکلی برگها همچون فنجانی شدن برگها، میوه بعضی از گیاهان ممکن از انتهای گلگاه بپوسد. |
| گوگرد( S) | کلروز در برگهای جوان. |
| آهن (Fe) | رشد جدید کلروتیک، کلروز اغلب بین رگبرگی ، رگبرگهای اصلی ممکن شدیداً سبز باشد. |
| روی (Zn) | نوارهای متناوب کلروز در برگهای ذرت، روزت یا برگ کوچکی. |
| منگنز(Mn) | کلروز بین رگبرگی، به سمت نکروز پیشرفت کند. |
| ب (B) | کوتولگی، رشد ناهنجار، نکروز مریستم. |
| مس(Cu) | انتهای غلات دانه ریز و چمنها کلروز میشوند، برگهای کوچکی گیاهان چوبی. |
کمبود ازت در گیاه
ازت، علائم کمبود ازت در گیاهان به اشکال مختلف دیده می شود. بطور کلی درختانی که از کمبود ازت رنج میبرند، از برگهای کوچک با نمو انتهایی کم برخوردار بوده و بصورت رنگ پریده و ضعیف مبیباشند. در صورت کمبود مواد غذایی در گیاهان این عنصر با اینکه درختان به مرحله گلدهی میرسند. اما بعد از مدت کوتاهی گلها ریزش مینمایند.
اگر گلها به مرحله میوه دهی برسند، ریزش میوه آن زیادتر از حد معمول بوده و میوه باقیمانده کوچکتر از حد نرمال میباشند. چرا که در اثر کمی کلروفیل عمل فتوسنتز و کربن گیری بمیزان قابل توجهی کاهش یافته و در نتیجه درخت از کمبود مواد غذایی در گیاهان که در برگها ساخته و در تنگنا بود و میوه ها نمی توانند بطور کامل تغذیه نموده و بزرگ شوند. همچنین با عدم تامین عنصر ازت ، برگهای پایینی گیاه زرد یا قهوه ای کمرنگ و ساقه ها کوتاه و باریک میمانند.
کمبود فسفر در گیاه
بطورکلی کمبود فسفر در باغها بندرت قابل مشاهدست. چنانچه کمبود فسفر در گیاه وجود داشته باشد. با رنگ سبز که در شاخه و برگی که حالت براق و درخشندگی خود را از دست داده اند. توام خواهد شد. کندی رشد گیاهان ، تغییر رنگ برگها به رنگ سبز مایل به آبی یا ارغوانی کم رنگ وهمچنین در مواردی ایجاد رنگ برگها به رنگ سبز مایل به آبی یا ارغوانی کمرنگ هم چنین در مواردی ایجاد رنگ برنزه کمرنگ یا لکه ارغوانی در برگاهای پایینی از دیگر نشانه کمبود فسفر محسوب می شود. در اثر کمبود این عنصر مهم شاخه ها کوتاه و باریک بصورت میخکی و دوکی در می آیند.
کمبود پتاس در گیاه
کمبود پتاس معمولاً با پایین بودن ذخیره مواد هیدروکربنه میباشد. در صورت کمبود جوانه انتهایی درختان ضعیف و از رشد باز مانده و در نهایت خشک میشوند. درختانی که دچار کمبود پتاس هستند. برخلاف علائم کمبود فسفر و ازت که زودتر ظاهر میشوند. دیرتر علائم ضعف را نشان میدهند. با عدم پتاس مورد نیاز، ساقه گیاه باریک و در موارد کمبود پتاس شدید سرخشکیدگی اتفاق میافتد. برگهای مسن از کلروز و قهوه ای شدن نوک و سوزش حاشیه و لکه سوخته فراوانی نزدیک حاشیه برخوردار میباشند.
بطورکلی اولین ذخیره کافی باقی نماند. درخت کم گل و گاهاً قادر به شکوفه دهی نمیباشد. علائم کمبود ابتدا در برگها قابل مشاهده است. بطوریکه در ابتدا کناره، سپس فاصله بین رگبرگ زرد و در ادامه قهوه ای و در نهایت سفید، در حالیکه رگبرگها سبزی خود را حفظ میکنند. مرکبات کمبود پتاس باعث پیچیدگی برگها و در سطح آنها چینهای نامنظمی بوجود میاید. در صورت عدم توجه به کمبود مواد غذایی در گیاهان این عنصر در خاک سلامت گیاه به مخاطره خواهد افتاد. چرا که در صورت ادامه کمبود، ریشه پوشیده و در نتیجه مرگ گیاه را بهمراه خواهد داشت.
کمبود گوگرد در گیاه
درصورت عدم تامین این عنصر تقسیم سلولهای متوقف و تولید میوه انجام نمیگیرد. ولی درخت قادر به رشد و نموخود ادامه دهد. بدون اینکه به مرحله باردهی رسد. علائم کمبود مواد غذایی در گیاهان این عنصر در گیاه بدین گونه که برگهای جوان سبز کمرنگ یا زرد پریده و بدون لکه هستند. علائم کمبود این عنصر به کمبود ازت شباهت دارد. در اغلب خاکها با اضافه سازی ۴۰-۲۰ کیلو مواد گوگردی در هر هکتار ۳-۲ سال کافی بنظر میرسد.
کمبود آهن در گیاه
کمبود این عنصر در سراسر دنیا روی درختان مختلف گزارش و مشخص است. که کمبود آهن در اکثر موارد ناشی از عدم جذب مقادیر کافی از این ماده بوسیله ریشه نیست ،بلکه آهن جذب، که توسط کوک و بیکر اصطلاحاً زندگینامه آنتا گونیت نامیده می شود. را بررسی و موجود مورد نظر که دارای صفات دلخواه جهت تکثیر نامزد مینماییم موجود مورد نظر بعد از تکثیر باید در حد قابل قبولی خاصیت کنترل کنندگی خود را حفظ نماید. برای استفاده از هر عامل بیولوژیکی و انتقال آن به محل استفاده باید از سیستمهای انتقال مفید برای آن موجود استفاده شود. محصول بیولوژیک بدست آمده باید جواب قابل قبولی در مزرعه ارائه نمایند.
آنتاگونیست
آنتاگونیست را میتوان بروشهایی زیر با خاک مخلوط کرد.
الف- ضدعفونی بذر (آلوده سازی بذر و پوشش با آنتاگونیست).
ب- اضافه سازی آنتاگونیست به سبوس و اضافه سازی سبوس به خاک.
ج- قرار دهی آنتاگونیست زیر بوته بصورت مستقیم.
رقابت عامل بیماری وآنتاگونیست در دو مرحله دارای اهمیت است.
الف) همزمان با حمله عامل بیماری به میزبان.
ب) رقابت عامل بیماری و آنتاگونیست پس از استقرار عامل بیماری روی میزبان.
عوامل مبارزه بیولوژیک
از نظر اجرایی میتوان عوامل مبارزه بیولوژیک را عملاً در دو گروه قرار داد: گروهی که خود مستقیماً با پاتوژن درگیر بوده ودر کنترل بیماری گیاهی موثر هستند.
گروهی که برقدرت دفاع گیاه میزبان در مقابل عامل بیماری می افزایند و بصورت مستقیم موجب حذف عوامل بیماری زای میگردند. قفب و نمی تواند بسر شاخه ها برسد. در نتیجه برگهای جوان در قسمتهای بالای شاخه ها همیشه در معرض کمبود مواد غذایی در گیاهان مانند آهن و بروز علائم زردی ناشی از عدم تشکیل کلروفیل قرار میگیرند.
در حالیکه برگهای مسن تر واقع در قاعده شاخه ها، حالت سبزی خود را حفظ میکنند. کمبود آهن برگهای جوان به شدت زرد، اما رگبرگهای اصلی بطور اختصاصی سبز باقی میمانند. بعضاً لکه قهوه ای ظاهر میشود. اگر بافت خاک آهکی باشد با اصلاح آن و اضافه سازی هوموس و کودهای با پایه اسیدی میتوان مقداری از آهک را خنثی نمود.
تا با اضافه سازی مواد آهن دار قابل جذب مشکل کمبود آهن را برطرف نمود. در موارد استثنایی میبتوان با تزریق املاح آهنی محلول بطور مستقیم در سوراخهای روی تنه درخت ، کمبود این عنصر را جبران کرد آسانترین روش علاوه بر املاح خاک پاش محلولهای محتوی آهن قابل جذب روی شاخ وبرگ گیاهان است. سولفات آهن – سیترات آهن به غلظت ۸-۲ در هزار برحسب ماده مصرفی و زمان محلول پاشی مورد استفاده قرار میگیرد.
کمبود کلسیم در گیاه
کمبود کلسیم در گیاه باعث میشود تا نقل و انتقال مواد هیدرو کربنه و مصرف آنها مختل شود. ولی این کمبود مانع تولید نخواهد شد. در صورت کمبود کلسیم برگهای جوان بصورت ناقص رشد نموده و نوک آنها قلابی و حاشیه آنها پیچیده و شکل نامنظم و خنثی داشته و لکه قهوه ای و سوختگی بروز دهد. با کاهش کلسیم سیستم ریشه گیاهان ضعیف تر و عامل پوسیدگی گلگاه بسیاری از میوه جات ، پوسیدگی میوه و در انبار افزایش مییابد. کمبود کلسیم باعث ازدیاد اسید اگزالیک شود که در حالت عادی با کلسیم خنثی میشود. بیشتر کمبودهای کلسیم با مقدار منیزیم و بهم خوری تعادل و تثبیت کلسیم بوسیله منیزیم در ارتباط باشد.
کمبود منیزیم در گیاه
در صورت کمبود با این عنصر در گیاه ابتدا برگهای پیز و سپس جوانتر نقطه نقطه کلروزه و سپس برنگ مایل به قرمز در می آیند. برخی اوقات لکه کلروزه بروز میکندو نوکها و حاشیه برگهای گاهاً به طرف بالا پیچیده و برگ شکل قاشقی پیدا می کند. کمبود منیزیم در بیشتر نقاط میوه خیز دنیا به چشم میخورد در ایران منیزیم اغلب توام با کمبود آهن دیده میشود علامت آن زردی برگهاست که در نهایت منجر به تغییر رنگ قسمتهای بین رگبرگهای و خشکی و مردن برگهای و درنهایت ریزش پیش از موعد میشود چانچه مینزیم قابل جذب از ۷۵ کیلو در هکتار کمتر باشد علائم کمبود محسوس خواهد بود.
کمبود بر در گیاه
عنصر بُر یکی از عناصر ضروری در اکثر درختان شناخته میشود. کمبود مواد غذایی در گیاهان آن موجب میشود. که ابتدا تقسیم بین سلولی افزایش یافته و رشد و نمو زیادتر گردد. بدنبال آن ، تشکیل جدارهای بین سلولی متوقف و سپس سیاهی انساج ظاهر میشود. علائم کمبود بُر کمبیش در اکثر درختان میوه ، بیشتر در انساج رویشی مانند طبقه زاینده و جوانه انتهایی ظاهر میشود که منجر به تولید چند جوانه ای و شاخه بندی ناهنجار و از بین انساج عروقی خشبی و اختلال در نقل و انتقال مواد ساخته و جذب مواد خام میگردد.
علائم کمبود در قسمت پایین برگهای جوان جوانه انتهایی برنگ سبز کمرنگ در آمده و در نهایت فرو میریزد. ساقه و برگها بد شکل و گیاهان کوتوله باقی میمانند. میوه ، ساقه یا ریشه گوشتی شکاف سطحی برداشته و بسیاری از بیماریهای گیاهی نظیر پوسیدگی داخلی چغندر قند، لکه چوب پنیه ای ، خشکیدگی سرشاخه ی سیب ، سختی میوه در مرکبات و.. بوجود آید . با اضافه سازی بوراکس به خاک به میزان ۳- ۵/ گرم در هر مترمربع با پاش محلول یک در هزار آن روی برگها میتوان مشکل کمیود بٍر را برطرف نمود.
کمبود مس در گیاه
گیاهان به میزان از این عنصر احتیاج دارند. در صورت کمبود این عنصر در گیاه نوک برگهای جوان غلات پژمرده و حاشیه آنها زرد میشود . از علائم اولیه کمبود این عنصر در برگهای در گیاه میتوان به یک نوع زردی اشاره نمود که تفاوت چندانی با زردی ناشی کمبود سایر مواد قلیل ندارند. در مرکبات و گلابی، باعث تولید مقادیر فراوانی از گل غنچه ریز بصورت جوشهای و در پوست شاخه میشود. در سیب سر شاخه جوان حالت خشک و شکننده پیدا میکنند. از علائم مهم کمبود مس میتوان به تشکیل خوشه کوتاه و کم اشاره نمود. کمبود مس را میتوان با اضافه سازی کمی سولفات مس به خاک یا پاش محلول رقیق خنثی آن به برگها جبران نمود.
کمبود روی در گیاه
معمولا کمبود روی در نقاط مختلف دنیا چندان قابل توجه نیست. در صورت کمبود روی در گیاهان بین رگبرگهای زرد و سپس نکروز میشود. تعداد برگها و اندازه آنها کاهش یافته و میان گروهها کوتاه و تولید میوه کاهش مییابد. ریزش برگها از پایین به بالای ساقه پیشرفت میکند. در راس شاخه برگهای که از اندازه معمولی کوچک ترند بصورت فنجانی در میآید که به آن روزت میگویند.
انتقال روی از ریشه به برگها و سرشاخه بسیار کند صورت میگیرد و لذا افزایش آن به خاک در زمستان موجب اصلاح وضع درختان بلافاصله در بهار نمیشود. بکله اثرات آن در زمستان ظاهر میشود. متداوالترین روش معالجهع ، پاش محلولهای محتوی روی به شاخه میباشد. محلول پاشی باید در اواخر زمسمتان قبل از باد دهی جوانه انجام میگیرد در صورتیکه کمبود مواد غذایی در گیاهان روی خیلی شدیدی باشد، حدود ۲۵ کیلوگرم در ۴۰ لیتر آب و اگر کمتر باشد ، نصف این مقدار در ۴۰۰ لیتر آب در هر هکتار توصیه میشود. در صورت خفیف کمبود، پاش محلول رقیق در حدود ۵ کیلوگرم در ۴۰ لیتر صرفاً بر سرشاخه مبتلا هر سال توصیه میشود.
مسمومیت گیاه از طریق ازت
در مناطق مرطوب بدلیل شستشوی خاک افزایش ازت کمتر گزارش میشود. در مقابل خشک و کم باران ، مقدار ازت ذخیره در خاک در طول سالهای بصورت نیترات ممکن است به حدی برسد که باعث مسمومیت گیاه شود معمولترین علامت زیادی ازت سوزش نوک برگهای میباشد. میوه درختانی که ازت زیادی بهره برده اند ولی به درجه مسمومیت نرسیده اند درشتتر از حد معمول یا نسج صاف و نرم بوده و از انبار داری کوتاهی برخوردار هستند.
مسمومیت گیاه از طریق منیزیم
دراثر مسمومیت منیزیم در گیاه با قهوه ای ریشه و آوندهای داخل چوب، توقف رشد ریشه شروع و در ادامه با از بین رفتن ریشه جذابه موئی در نهایت تمام ریشه و سپس برگها را دربر میگیرد.
مسمومیت گیاه از طریق مس
املاح مس در مقادیر اندک نیز باعث مسمومیت در گیاه شود. از علائم مهم آن میتوان به متوقف سازی رشد ریشه اشاره نمود. در اثر استفاده زیاد از عنصر مس بصورت محلول پاشی روی برگها احتمال مسمومیت گیاه افزایش مییابد.
مسمومیت گیاه از طریق منگنز، گوگرد و پتاسیم
منگنز – مسمومیت بر اثر زیادی منگنز در شرایط عادی روی درختان میوه سردسیری کمتری اتفاق میافتد. مسمومیت منگنز در ph پایین تری اثر بیشتری نسبت به کمبود مواد غذایی در گیاهان ph بالای خاک روی درختان میوه دارد . در اثر زیادری این عنصر در درختان سیب یک حالت خاص بنام سرخچه سیب اتفاق میافتد که در این شرایط تعداد زیادی شاخه کوتاه و سیخ مانند ظاهر میشود.
گوگرد میزان گوگرد در خاکهای زراعتی به اندازه ی نیست که باعث ایجاد مسمومیت شود . زیاده روی در مصرف مواد سولفورو در درختان زردآلو و سیب باعث زردی برگها پیش از موعد و رشد میوه را نیز متوقف میکند.
پتاسیم – به مقداری که باعث مسمومیت در گیاهان شود، درخاک یافت نمیشود. در صورت استفاده بی رویه از این عنصر در خاک در گیاه مسمومیت ایجاد میشود. زیادی پتاسیم در مرکبات باعث ریزش برگها، کلفتی پوست میوه و خشن و کم آبی آن میشود.
ترکیبات عناصری نظیرقلع، جیوه، روی، بِر و نقره با غلظتهای متفاوت برای درخت مضر میباشند. ولی این قبیل مواد بسیار نادر بوده و برخی از آنها به مقادیری که مضر واقع شوند. گاهی جذب میشوند. اگر جذب روی به نسبت ۱۳ قسمت در ۱۰۰ قسمت خاکستر و جذب جیوه و مس و به نسبت ۱ قسمت در ۱۰۰ قسمت خاکستر انجام گیرد، مضر بوده و باعث تلخی گوشت میوه میشود.
