تکثیر گیاهان از ریشه درخت

تکثیر گیاهان از ریشه (قلمه زنی) یک فرآیند ساده و سریع رشد و جوانه زنی محسوب میشود. متاسفانه تکثیر گیاه در کل نادیده گرفته میشود. در آپارات فیلم های آموزشی باغبانی ما را مشاهده کنید.

مدتها پیش در سال ۱۶۶۲، آقای جان ایولین در کتاب مشهور خود تحت عنوان «درختان ناحیه جنگلی» از امکان بجای جاگذاری برخی از ریشه های درختان (درختانی که کنده میشد.) جهت پدید آوری درختانی جدید خبر داد.

در سال ۱۷۳۱ آقای فلیپ میلر در دیکشنری باغبانی خود به توصیف تکثیر درختانی خاص از قلمه های ریشه به عنوان عملی دیرینه در میان باغبانان پرداخت.

از آن زمان، گرچه این اقدام به اثبات رسید. که به این شیوه به تکثیر درختان پرداخت.

اما جز در مواردی خاص و در تعداد کمی از گیاهان علفی، این تکنیک هرگز متداول و پذیرفته نشد.

این تکنیک ظاهراَ بیشتر به این دلیل نادیده گرفته میشد. که راجع به موفقیت این شیوه اطمینان و یقین وجود ندارد.

اما چنین تکنیکی باید رایج شود. چرا که درختان و گیاهان بسیار زیادی وجود دارد.

که میتوان آنها را از مقدار بسیار کوچک از ماده گیاهی تکثیر شونده تولید کرد. ویژگیهای مناسب این نوع باززایی را برگزید.

سیستمی را تعریف کرد. که نسبت بیشتر عدم قطعیت و اطمینان به این شیوه را از بین ببرد.

 

دسته بندی گیاهان بر اساس نوع تکثیر

  • گیاهانی که از ریشه تکثیر میشوند.
  • گیاهانی که (ظاهراَ ) این طور نیست.

گیاهی که میتواند جوانه شاخه ای نابجا، روی ریشه خود تولید کند.

باید جهت تکثیر از قلمه ریشه ای مناسب باشد.

گرچه در نهایت لزومی به شناسایی توانایی یک گیاه کاملاَ جدید نیست.

زمانی که گیاهان گوناگونی که قادر به تولید جوانه نابجا روی ریشه خود هستند.

دسته بندی کردیم دیده میشود. که پاسخها یا واکنشهای گیاهی متفاوت میباشد.

بعضی از گیاهان جوانه را به عنوان فرآیند رشد طبیعی روی ریشه خود ایجاد میکنند.

درحالی که دیگر آنها نیازمند چند عامل دیگر هستند. تا جوانه زنی را تحریک کند.

بعضی از آنها دارای جوانه هایی هستند. که دراز میشوند. گسترش یافته. به عنوان شاخه هایی رشد میکند.

جوانه دیگر گیاهان بدین شیوه رشد نمیکند.

 

سه راه مناسب تکثیر از طریق ریشه وجود دارد

پا جوش برداری طبیعی وتقسیم قسمت بندی گیاه.

پاجوشهایی از ریشه درهم نرفته و مجزا.

قلمه ریشه با هورمون ریشه زا.

زمانی که گیاهی کنده میشود. قطعاَ ریشه هایی جای آن باقی میماند. در خاک دست نخورده باقی میماند .

در اواخر زمستان و بهار بعد، این ریشه در صورت توانایی گیاه پاجوشهایی را ایجاد میکند.

این پاجوش در صورت اجازه برای شکل گیری، جدا کرد. در اواخر دوره رشد مجدداَ کاشت.

گیاهانی که اوقات با این شیوه تکثیر میشوند. عبارتند از سماق ها، اقاقیای معمولی، عرعر، تمشک و … .

اما بیشتر گیاهانی که با این شیوه باززایی میشوند. همچنین با شیوه نسبتاَ ساده از قلمه ریشه تکثیر کرد.

از آن جایی که شیوه دوم استفاده بهتری از فضا دارد. تکنیک قبلی زیاد مورد استفاده قرار نمیگیرد.

 

پاجوش برداری طبیعی

پاجوش برداری طبیعی در برخی از گیاهان مثل یاسها و گیلاسها روی میدهد.

این گیاهان شاخه مجزایی را رشد میدهند. که خود دارای سیستم ریشه ای خاص خود هستند.

در اواخر دوره رشد ریشه پاجوش گیاه مادر را قطع کنید. به آن اجازه ریشه زایی دهید.

بعد از چند هفته، پاجوش را جدا کرده و قلمه بزنید. در صورتی که گیاهی پیوندی مثل رز پاجوش بزند.

باید آن را فوراَ و به طور کامل جدا کرد. در صورتی که این عمل صورت نگیرد. گیاه پیوندی تضعیف میشود.

چرا که پاجوش از پایه پیوندی میباشد. از واریته کشت تشکیل نمیشوند.

شما را به مطالعه مقاله آفات گیاهان دعوت میکنیم.

 

پاجوشهایی که از ریشه دست نخورده

  • در هنگام پاییز اطراف گیاه مناسب را به طور عمیق بکنید. تمام ریشه کاملا از وسط جدا شوند.
  • تنها گیاه را بردارید. ریشه را به صورت دست نخورده در زمین باقی بگذارید. تا به گیاهانی جدید تبدیل شوند.
  • این پاجوشها را در انتها دوره رشد جابجا کنید.

 

زمان جدایی قلمه ریشه

هنگام تکثیر گیاهان از قلمه ریشه بسیار حیاتی میباشند. چگونه تغییرات فصلی بر توانایی قلمه ریشه جهت تولید جوانه ساقه ای تاثیر میگذارد.

موضوع زراعی نامنظم (در فصل زراعی یا خارج از آن) ظاهراَ تا اواسط قرن بیستم در واقع مورد بی توجهی قرار گرفته است.

اما تحقیق اخیر ثابت کرده. تغییر در توانایی ریشه جهت تولید جوانه ساقه ای وجود دارد.

زمانی که عکس العمل گیاه به وسیله تاثیرات فصلی معکوس و مخالف بازداشته شود. تکثیر آن بی معنی میباشد.

این تغییر در توانایی تکثیر میباشد. احتمالاَ این بی اعتمادی را به وجود میاورد.

تکثیر گیاهان با کمک قلمه ریشه ای در واقع به وسیله تقربیاَ تمام باغبانان گرفته شود. که آیا گیاهی که از آن قلمه ریشه جدا میشود.

دارای پاسخهای فصلی متفاوت میباشد. در صورتی که این چنین بود. بهترین زمان جدایی قلمه چه موقع محسوب میشود.

 

بهترین زمان جدایی قلمه ها

تمایل طبیعی باغبان باید در جهت جدایی چنین قلمه هایی در فصل رشد باشد. اما تجربه حاکی ست. این مرحله، موفقیت چندانی حاصل نمیکند.

گرچه در صورتی که قلمه در اوایل خیلی زود و در اواخر فصل جدا شوند. گاهی اوقات نتایج بهتر میشود.

گیاهان بسیار کمی وجود دارند. که در هر زمانی از سال گیاهان جدید به همان خوبی گیاه اول را تولید کنند.

اما این گیاهان نسبتاَ غیر رایج هستند. شاید بهترین مثال ترب اسبی ست. که با این ویژگی خود را به علف هرز مهلکی تبدیل کند.

زمانی که ریشه کنار گذاشته میشود. این گیاه قادر به برقراری گیاهی جدید از هر قطعه ریشه میباشد. در واقع تمام دیگر گیاهان، پاسخهای فصلی از خود نشان میدهند.

 

تکثیر در دوره خواب گیاه

مشاهدات اولیه حاکی از این بود که گیاهان در طی زمستان از بیشترین موقعیت جهت تکثیر برخوردارند.

اما تجربه حاکی ست. گرچه این موضوع معمولاَ برای گیاهان چوبی (خشبی) صحت دارد.

اما زمان واقعی زمستان نیست. بلکه دوره خفتگی یا رکود گیاه است.

بسیاری از گیاهان علفی به خصوص گیاهان کوهی لزوماَ در طی زمستان خواب نیستند.

برخی از گیاهان کوهی مثل شقایق نعمائی، رشد خود را در سال جدید شروع میکنند.

در صورتی که قلمه ریشه بعد از این دوره جدا شود. این کار جواب نمیدهد.

موفقیت تنها در دوره خواب گیاه حاصل میشود. که این دوره در اواخر تابستان یا اوایل پاییز است.

گرچه تکثیر با قلمه ریشه در دوره خواب گیاه از احتمال موفقیت برخوردار ست. بهتره در نیمه این دوره صورت گیرد.

چرا که هنگامی که دوره خواب گیاه هنوز در حال پیشرفت است. یا زمانی که در حال اتمام میباشد. حداکثر عکس العمل یا پاسخ گیاه حاصل نشود.

 

آماده سازی گیاه برای تکثیر

قبل تکثیر با قلمه ریشه، ترجیحاَ خود گیاه مادر را آماده کنید.

به طوری که ریشه هایی را تولید کندد از توانایی بالایی جهت باززایی جوانه ساقه و تولید گیاهان جدید برخوردار باشند.

این توانایی تولید جوانه نابجایی ساقه روی ریشه قطع میشود. در بسیاری از گیاهان دیده میشود. که قابلیت اصلاح دارند.

قبل از دوره رشد گیاه، گیاه سالمی را بکنید. قسمت بالای گیاه را قطع کنید.

سیستم ریشه آن را با قطع ریشه هایی در نزدیکی تاج گیاه کاهش دهید.

این عمل را با استفاده از چاقو انجام دهید. آن گاه گیاه را به زمین برگردانید.

 

هرس و شاخه زنی در تکثیر گیاه

هرس و شاخه زنی گیاه، تعادل طبیعی ریشه، شاخه گیاه را درهم میریزد.

در طی دوره با فصل بعد از آن به شدت رشد میکند. تا گیاه را به حالت تعادل معمولی بین ریشه و شاخه برگرداند.

در نتیجه این عمل، ریشه شاداب و با نشاطی که به سرعت در حال رشد هستند.

توانایی بسیار زیادی را جهت تولید جوانه ساقه از خود نشان میدهند.

ریشه در آغاز فصل از سریع ترین رشد برخور دارند.

با پیش روی فصل میزان رشد آنها به تدریج کاهش مییابد. تا زمانی که فصل رکود (دوره خفتگی) میسد.

که در آن هنگام رشد آن کاملاَ متوقف میشود.

با این نکته، هر ریشه ای که رشد خود را در بهار شروع کند. در آن هنگام از سریع ترین رشد برخوردارست.

از بیشترین توانایی برای تولید جوانه ساقه برخوردارست.

 

جداسازی ریشه و قلمه زنی

بنابراین در صورتی که ریشه بسیار زیادی در دسترس است. قلمه ریشه را تنها از قسمت بالای ریشه جدا کنیم.

جایی که در اوایل بهار شروع به رشد میکند.

برای به دست آوری ماده قلمه، گیاه مادر را بکنید. هرگونه رشد قسمت بالای گیاه را کوتاه کنید. (شاخه آن را هرس کنید).

آن را در سطلی از آب بشویید. تا خاک آن پاک شود. یا آن را با شلنگ آب شستشو دهید.

بعد از آن که ریشه جوان که مناسب تکثیر هستند. را شناسایی و مجزا کرد.

این ریشه را در نزدیکی تاج درخت ببرید. به طوری که در زوایای قائمه با ریشه قرار گیرد. آنها را قطع کنید. گیاه مادر را به باغ برگردانید.

ریشه ریز و ظریف را با برش به صورت کج جدا کرده و دور بریزید.

همه ریشه افشان جانب گیاه را قطع کنید. تا در دست و کشت گیاه بعد از آن آسان شود.

جدایی ریشه از گیاه مادر برای تکثیر از تاثیر مازاد هرس دهی ریشه نیز برخوردارست.

رشد ریشه بیشتر برای تکثیر در دوره بعدی تکثیر فراهم میکند.

 

خلاصه مراحل تکثیر

  • در دوره خواب، گیاهی سالم را از زمین بکنید.
  • قسمت بالای گیاه را قطع کنید. ریشه را تکان دهید. تا خاک اضافی آن بریزد.
  • ریشه را در سطلی از آب ویا با شیلنگ آب بشویید.
  • ریشه را با استفاده از چاقویی تیز از نزدیکی طوقه گیاه قطع کنید.
  • گیاه را به محل آن در باغ برگردانید.
  • به گیاه اجازه دهید. تا در دوره ی رشد دوباره برقرار شود. به گیاهی جدید تبدیل شود.

 

اندازه قلمه ریشه

اندازه قلمه ریشه در صورتی که تنها یک قلمه از هر ریشه جدا شود. زیاد مهم نیست.

اما در مورد ریشه هایی که به آسانی باززایی میکنند. از آن بیش از یک قلمه جدا کرد. اندازه ایده آل قلمه ریشه بسیار مهم میشود.

بنابراین حداقل اندازه را برای قلمه ریشه اختصاص دهیم. طوری که حداکثر استفاده را از ریشه موجود برد. اندازه قلمه ریشه به دو عامل بستگی دارد.

نخست قلمه نیازمند غذای کافی جهت شروع و رشد جوانه ساقه تا مرحله ای که هر آن برگهای سبزی را تولید کند.

دوم آن که قلمه نیازمند ذخایر غذایی کافی جهت حمایت از خود در حالی که این فرایند باززایی در حال پیش روی ست.

بنابراین اندازه قلمه را میزان باززایی و بقاء تحت تاثیر قرار میدهند.

میزان سهم باززایی بستگی به مدت زمان دارد. که در آن قلمه باززایی میکند.

این مدت زمان به دمایی بستگی دارد. که درآن قلمه تکثیر میشود.

هر چه محیط گرمتر باشد. ساقه با سرعت بیشتری رشد میکند.

 

قلمه زنی جهت تکثیر گیاه

قلمه ریشه ای که در هنگام زمستان جدا میشود. در زمینی باز و آزاد کاشته میشود. تا ماه اردیبهشت شاخه نمیزند.

اما در صورتی که در دمای ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتیگراد در دستگاه تکثیر قرار داده شود.

حدوداَ بعد از ۴ هفته به خوبی باززایی میکند.

میزان ذخایرغذایی مورد نیاز برای بقای گیاه دراین دو محیط با دماهای متفاوت به شدت متغیر میباشد.

اما میزان سهم باززایی مورد نیاز بدون وابستگی به دمای محیط تکثیر باقی میماند.

بنابراین ارزیابی سر انگشتی جهت اندازه قلمه ریشه بر اساس عامل متغیر دما است.

هنگامی که ریشه گیاه یک سال قبل از جدایی قلمه هرس شده باشند.

همه ریشه رشد یک ساله ای را نشان میدهند. این چنین تقریباَ از ضخامت یکسانی برخوردارند. بنابراین طول قلمه تحت تاثیر قرار نمیگیرد.

قلمه در محیط روباز باید حداقل ده سانتیمتر طول داشته باشند. به این دلیل بقایی به مدت ۱۶ هفته است.

شاسی سرد، گلخانه سرد، محیطی گرمتر را فراهم میکند. باززایی در حدود ۸ هفته روی میدهد.

این چنین به سهم بقای کمتری نیاز است. قلمه تنها نیازمند ۳۰ سانتی متر طول است.

در گلخانه گرم ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی گراد (۶۵تا ۷۵ درجه فارنهایت) یا دستگاه تکثیر مدت زمان باززایی به ۴ هفته کاهش مییابد.

که زمان بقاء و ذخایر مورد نیاز به نصف میرسد. که دراین محیط نیز قلمه ریشه تنها نیازمند حدوداَ ۵/۲ سانتیمتر دراز است.

 

تنها روش تشخیص سر و ته قلمه ریشه

زمان تکثیر گیاهان از قلمه ریشه بسیار مهم است .که قطب گرایی قلمه را شناسایی کنید. یعنی قلمه دارای سر و ته باشد. بنابراین باید به طور صحیح و راست کاشته شود.

بیشتر مردم پیشنهاد میکنند. که قلمه ریشه باید به طور افقی کاشه شود. چرا که قلمه به صورتی ایجاد شده اند. که نمیتوان سر و ته آن را تشخیص داد.

هیچ شیوه دیگری نیست که با آن بتوان قطب گرایی قلمه را شناسایی کرد. چرا که ریشه نه جوانه جانبی و نه برگ دارند.

اما قلمه ساقه روی جوانب خود (به طور افقی) کاشته نمیشوند. بنابراین عاقلانه نیست که از قلمه ریشه انتظار داشته باشیم. این گونه رشد کنند.

مهم نیست که ریشه آنها بعد از آن درچه جهتی رشد کنند. به شرط این که قلمه به صورت عمود در جهت درست کاشته میشوند.

معمولاَ تا حداکثر میزان رشد میکنند. به شرط این که قلمه از گیاهی سالم جدا شده باشند. شرایط مناسب جهت رشد آنها فراهم شده باشد.

 

شانس قلمه افقی برای تکثیر

قلمه هایی که به بغل (به طور افقی) کاشته میشوند. به ندرت از موفقیتی بیش از ۴۰% برخوردارند.

برای شناسایی سر ریشه که نزدیک ترین قسمت به طوقه گیاه است. به طوری که آن را مستقیماَ در جهت بالا کاشت.

یک برش همواره به صورت زوایایی قائمه روی ریشه، قسمتی از ریشه که از گیاه مادر جدا شده است. با استفاده از برشی مایل و کج ، قطعه ای نازک را از ته قلمه جدا کنید.

همیشه ریشه را بدین شیوه برش دهید. تا با هر اتفاقی که بعد از آن برای قلمه ریشه پیش بیاید. این چنین که قلمه در جهت درست کاشته شده است.

 

خلاصه تامین ماده گیاهی ریشه جهت قلمه زنی
  • جهت تامین ماده گیاهی در اواسط دوره خواب (رکود) گیاه، آن را بیرون آورید. همه قسمتهای بالای آن را قطع کنید.
  • ریشه را بشویید. آن گاه ریشه جوان را در نزدیکی طوقه قطع کنید. ریشه را دور بریزید.
  • گیاه را به محل معمول آن در باغ برگردانید.
  • ریشه جانبی افشانه ای روی ریشه جوان آسیب ندیده را قطع کنید.
  • یک برش با زوایه ۹۰ درجه در جایی از ریشه که از گیاه مادر جدا شده ایجاد کنید.
  • انتهای ریشه نازک و ظریف را در طولی مناسب قطع کنید. این عمل را با استفاده از برشی مایل انجام دهید.