بیماری مهم سیب
بیماری لکه سیاه درخت سیب: (Fusicladium inaequalis) بیماری درخت سیب در مناطق پرباران و مرطوب یا تابستانهای ملایم شایع میباشد. طبق مطالعات در استانهای ساحلی دریای خزر، آذربایجان غربی، مناطق مرطوبتر خراسان، فارس، بروجرد، همدان، قزوین، حومه کرج و حتی پاره ای از نقاط خوزستان این بیماری انتشار دارد. نمونه قارچ عامل بیماری ابتدا در ۱۸۱۹ میلادی در سوئد توسط فریز جمع آوری و شناسایی گردید.
بیماری درخت سیب برای اولین بار در کشورمان در سال ۱۳۷۵ گزارش میشود. خسارت لکه سیاه بطور کلی در یک دوره رویش از خسارت مربوط به سایر بیماری درخت سیب و بطور خلاصه این خسارت شامل کاهش راندمان محصول، کاهش کیفیت میوه، صدمه به شاخه و برگ درختان و افزایش هزینه بدلیل استفاده از سمپاشی میباشد.
علائم بیماری لکه سیاه
اولین علائم بیماری، ظهور لکه روشن زیتونی رنگ در زیر سطح کاسبرگ میباشد. این لکه بعد از مدتی تغییر رنگ و به رنگ قرمز صورتی مخملی در نهایت به رنگ خاکستری تیره و مدور در می ایند. این لکه بتدریج در اپیدرم بالا و سپس در برگهای بزرگتر در اپیدرم پایین ظاهر میشوند. در صورت شدت آلودگی، رشد برگها متوقف و حالت پیچیدگی پیدا و در نهایت میریزند. بعد از تشکیل میوه روی پوست میوه نیز این لکه ظاهر میشود که ابتدا مدور، مخملی و زیتونی رنگ و بعداً سیاه میشود.
چنانچه آلودگی میوه در اوایل فصل بروز دهد. لکه روی میوه کوچک و ریز خواهند بود. این لکه در انبار بتدریج بزرگ و لکه سیاه بزرگی میوه بوجود میاید. عامل بیماری درخت سیب لکه سیاه، قارچی از رده آسکومیستها که شکل جنسی آن (venturin inaequalis) و شکل غیر جنسی آن Fusicladium inaequalis نامیده میشود. این قارچ در چرخه زندگی خود دارای دو مرحله مشخص انگلی و گندرویی میباشد. در مرحله انگلی معمولاً روی میوه و برگ و در مرحله گندرویی روی برگهای خزان قرار میگیرد. تا اواخر بهار سال آینده میماند. عامل بیماری درخت سیب روی میدهد و مرده سیب در سطح خاک وبصورت بسوپرویتسیوم، آسک طویل از دهانه پسوپرویتسیوم خارج میشوند. آسکوسپورها با فشار به خارج پرتاب میگردند. جریان باد اسپورها را به بافتهای حساس گیاه انتقال میدهد.
اسکوسپور
خروج و انتشار اسکوسپورها تقربیاً ۵-۳ هفته بعد از از بین روی گلبرگها ادامه می یابد. اسپورها زمانی قادر به رشد و نمو و ایجاد آلودگی میشوند. دمای محیط بین ۲۶-۱۶ درجه برسد و اندام گیاه نیز خیس و مرطوب باشد. بعد از قرار گیری اسکوسپورها روی نسوج گیاهی، شروع به رشد و جوانه میزنند. رشته میسلیوم آنها روی عضو میزبان نسوج گیاهی، شروع به رشد و جوانه میزنند.
رشته میسلیوم آنها روی عضو میزبان مستقر میشوند. بعد از گذشت ۱۵-۸ روز لکه سبز زیتونی درمحل استقرار اسپور بوجود می آیند. در هوای بارانی این کنیدیها شسته وروی سایر شاخه ها، برگها و میوه سالم انتقال می یابد. باد نیز در انتقال آنها موثر و تا فاصله ۱۰۰ متری آنها را جابجا کند. بطور کلی از عوامل مساعد جهت انتشار و رشد عامل بیماری درخت سیب در باغها میتوان به تداوم هوای مرطوب، درجه حرارت مناسب و وجود عوامل انتقال (باد- باران) اشاره نمود. جهت مقابله با این بیماری درخت سیب میتوان در فصل بهار با پاش و انواع قارچ کشها مبارزه نمود.
اقدامات مهم کنترلی بیماری لکه سیاه سیب
۱- انتخاب ارقام مقاوم به بیماری.
اغلب ارقام سیبهای محلی و معروف ایران نسبت به این بیماری درخت سیب حساس هستند. سیبهای قندک، گلاب، شفیع آبادی و شیخ احمد بسیار حساس و سیب زرد و قرمز لبنانی از حساسیت کمتری برخوردارست.
۲- رعایت اصول بهداشت.
در باغهای کوچک میتوان با جمع آوری و دفن برگهای خزان که قبلاً سابقه بیماری درخت سیب در آنها تا حدود زیادی با این بیماری مقابله کرد. همچنین مساحتهای که قبلاً سابقه بیماری در آنها تا حدود زیادی با این بیماری مقابله کرد. مساحت بیشتر نیز با بکارگیری کود اروه در فصل پاییز روی برگهای آلوده کف باغ میتوان با تسریع تجزیه برگها از زمستان گذارنی عامل بیماری جلوگیری نمود.
۳- اقدامات زراعی.
رعایت فاصله بین درختان واحداث باغ های سیب در شیب های ملایم باعث تابش آفتاب بر درختان و جریان هوا نیز در قسمت تاج درخت افزایش و در نتیجه شاخساره بعد از هر نوبت بارندگی خشک میشوند. عمل هرس درختان سیب نیز تاثیر مثبتی در مقابله با این بیماری دارد.
۴- سمپاشی درختان با سموم قارچ کش.
قارچکشهایی نظیر کاپتان، دودین، ارتوساید، بنومیل، مانکوزب، زیرام و مانب و… روی بیماری تاثیر خوبی دارد. طبق مطالعات کارشناسان، سیب شیمرانی حساسیت کمتری به بیماری لکه سیاه سیب دارد. سیب میخوش اردبیل نیز تا حدی مقاوم در مقابل سیب قره یارق و قزل آلا از حساسیت بیشتری برخوردار هستند.
بیماری سفیدک سطحی سیب (podosphaera ieucotricha)
این بیماری درخت سیب نیز در سراسر دنیا شیوع و بطوریکه اکثر باغهای سیب را تحت تاثیر قرار میدهد. میزان خسارت آن بعد از بیماری لکه سیاه در درجه دوم اهمیت است. خسارت سفیدک سطحی سیب، ناشی از توقف رشد شاخه، آسیب شدید شکوفه و ریزش بیش ازحد آن و افت چشمگیر محصول و تشدید زنگار روی سیبهای حساس مانند گلدان است. سفیدک پودری در سال ۱۳۷۶ در چند ناحیه ارومیه بصورت اپیدمی درآمد.
شدت بیماری درخت سیب سفیدک پودری سیب در مناطق مختلف، فرق میکند. این بیماری درخت سیب در خزانه سیب معمولاً شدید و خسارت آن زیادست. این قارچ ابتدا در شاخه جوان، انتهای شاخه بزرگ و پاجوشها ظاهر و سپس به شکوفه ومیوه سرایت میکند. عضو مبتلا به بیماری از قشری آردی سفید چرک یا خاکستری پوشیده میشود. آلودگی ابتدا در سطح تحتانی برگها ظاهر و باعث ناصاف و پیچیدگی برگها میشود.
در ادامه با گسترش بیماری درخت سیب، تمام سطوح برگها را فرا میگیرد. برگها مبتلا طویلتر ونسوج آنها ترد و شکننده و رشد آنها متوقف و زودتر از موعد ریزش میکنند. عامل این بیماری درخت سیب نوعی قارچ بنام (pososphaera leucotriea) که در ملحه کنیدی به ایدیوم آردی معروف است. قارچ با تولید رشته که به داخل نسوج گیاهی، اعم از برگ، گل ومیوه میفرستد. از شیره غذایی آنها تغذیه میکند. اسپورهای تابستانه یا کنیدیهای قارچی به تعداد فراوان روی کنیدیوفورهای که از رشته میلسیوم قرار میگیرند.
قارچ کنیدی
هر قارچ کنیدی فور بطور نامحدود تولید کنیدی میکند. کنیدی بیضوی کشیده و بی رنگ میباشد. کنیدی بعد از تماس میزبان چنانچه شرایط مناسب باشد. جوانه و شروع به رشد خواهند کرد. کنیدیها توسط باد تا فاصله بیشتر از ۱۰۰۰ متر منتشر میشوند. این قارچ در دمای ۳۲-۴ درجه سانتیگراد قادر به رشد و در دمای ۲۰ درجه سانتیگرد در اوقات روز از رشد بیشتری برخوردارست. شیوع و خسارت این قارچ در برخی از مناطق به گونه ای که مبارزه شیمیایی الزامی میباشد.
عملیاتی نظیر قطع و حذف مرتب پاجوشهای مبتلا به بیماری درخت سیب، خودداری از هرس شدید سبز، هرس سرشاخه در پاییز بعد از متوقف رشد و انتقال آنها به بیرون باغ و سوزانیدن آنها تا حدودی بسیار زیادی از میزان آلودگی میکاهد. جهت پیشگیری و کنترل عامل بیماری درخت سیب میتوان از انواع سموم گوگردی محلول در ابتدای فصل بهار و قبل از شروع آلودگی روی شاخه و برگهای جدید و جوان استفاده نمود. محلول پاشی باید قبل از شکوفایی شکوفه شروع و بلافاصله بعد از اتمام گلریزان تکرار شود. سمومی نظیر کاراتان، تریمیدال، پنکونازول، استروبی و فلینت از مهمترین قارچ کشهای موثر در سفیدک پودری سیب محسوب میشوند. همچنین کود مایع نوتریجکت نیز برای این امر پیشنهاد میشود.
بیماری سفیدک سفید ریشه درخت سیب
این بیماری قارچی بنام روزالینا معروف است. دامنه انتشار این بیماری درخت سیب بالا و در بیشتر مناطق میوه خیز کشور انتشار دارد. از نشانه اولیه بیماری درخت سیب میتوان به زردی برگها قبل از خزان و ریزش پیش از موعد آنها، ریزش گل و میوه، تغییر رنگ پوست تنه به رنگ قهوه ای مایل به قرمز اشاره نمود. همچنین این بیماری درخت سیب باعث افت چشمگیر محصول و در ادامه درخت را از پای در میآورد. معمولا ً ۳-۲ سال بطول می انجامد. تا یک درخت بارور را از بین ببرد. ابتدا رشد درختان متوقف و در ادامه برگها کوچکتر از حد معمول و در نهایت میوه ریز و فراوان با سرشاخه خشک روی درختان بوجود میآیند.
این علائم در قسمتی از درخت که ریشه مربوط به آن مورد تهاجم قارچ و قابل مشاهده باشد. در حالیکه سایر شاخه در ظاهر سالم بنظر میرسند. میسلیوم قارچ به هیچ وجه روی درخت و خارج از خاک دیده نمیشود. بلکه همواره در زیر زمین، ابتدا به ریشه نازک حمله و سپس بطرف ریشه اصلی توسعه و تا محل طوقه پیشرفت میکند.
میسلیوم قارچ میتواند تا مدت طولانی در ریشه پوسیده و گاهاً به شکل توده میسلیوم متراکم در خاک یا چسبیده به بقایای ریشه، زنده بماند. در نتیجه زمستان گذرانی کند. عفونت با نفوذ مسقیم ریشه فعال به داخل ریشه کوچک اتفاق میافتد. قارچ عامل بیماری زا طریق تماس ریشه عفونی با ریشه سالم درختان مجاور، پخش قطعات ریشه پوسیده عفونی، خاک، آب و نهالهای عفونی انتشار میبابد.
بیماری سفیدک سیب در ایران
در کشورمان این بیماری دراغلب مناطق میوه خیز بویژه اصفهان، مشهد، کرج، حومه تهران، نوشهر، ساری، یزد، شیراز، گرگان، قزوین، فسا، همدان، خوانسارو تبریز مشاهده میشود. از مهمترین میزبانهای بیماری پوسیدگی سفید ریشه میتوان به انواع درختان میوه و درختان غیرمثمر اشاره نمود.
خسارت ناشی از بیماری درخت سیب در خزانه معمولاً زیاد و درمدت زمان کوتاهی ریشه نهال در اثر حمله قارچ منهدم نهال سبز خشک میشود. جهت ابتلای نهالهای به قارچ عامل بیماری کارشناسان توصیه میکند. که ریشه آنها را قبل از کاشت در محلولی با فرمول زیر فرو و سپس عمل کشت را انجام داد. بنومیل به میزان ۳۰۰ گرم، خاکستر یا خاک رس نرم به میزان ۱۰ کیلوگرم، پهن الک خشک به میزان ۵ کیلوگرم و آب به میزان ۱۰۰ لیتر توصیه میشود.
عواملی نظیر کشت عمیق درختان بالاخص در اراضی با بافت سنگین و رسی، آبیاری غرقابی که باعث افزایش رطوبت در منطقه ریشه میشود. باعث توسعه قارچ عاملی بیماری خواهد شد. از مهمترین روشهای کنترل بیماری درخت سیب میتوان به انتخاب نهالهای سالم و عاری از بیماری درخت سیب، ضدعفونی خاک آلوده بامحلول متیل بروماید و اجتناب از کشت عمیق نهال اشاره نمود.
بیماری شانکر سیتوسپورانی درخت سیب
این بیماری درخت سیب بنام بیماری دارخور سیب معروف است. شانکر سیتو سپورایی در اغلب مناطق سیب خیز جهان از جمله امریکا و اروپا شیوع دارد. همچنین در ایران بیماری مزبور در باغهای سیب واقع در کوهپایه و مناطق سردسیری نظیر سمیرم اصفهان، شهر ستانکو ارنگه استان تهران، همدان، زشک مشهد، قزوین، آذربایجان شرقی و غربی شیوع بیشتری دارد.
علائم بیماری درخت سیب شامل ایجاد لکه کوچک وبزرگ نکروزه روی شاخه و تنه میباشد. که درنهایت این لکه بزرگتر و سطح آنها ترک برمیدارد. در نتیجه آن بافت چوب پنبه ای زیر پوست تغییر رنگ میدهد. به تدریج شاخه و درخت خشک میشود. قارچ عامل بیماری برای ایجاد آلودگی احتیاج به راه نفوذ دارد. آلودگی از طریق محل قطع شاخه هرس یا شکست در اثر برداشت محصول و زخمهای ایجاد وارد گیاه میشود.
ادامه حیات بیماری درخت سیب
۱- به شکل میسلیوم در بافتهای پوست عفونی اطراف شانکرهای ایجاد روی شاخه درختان آلوده.
۲- به صورت پیکنید و بندرت پریتس در متن شانکرها و سرشاخه آلوده روی درخت.
۳- بصورت پیکنید و پریتس روی شاخه و سرشاخه عفونی بریده و انبار در حاشیه باغها.
از مهمترین اقدامات کنترل بیماری درخت سیب میتوان به تراش دقیق شانکرهای موجود روی شاخه و تنه درخت و بافت آلوده آنها و سمپاشی. درخت مزرعه با قارچ کشهای جذبی مناسب همزمان با سمپاشی توصیه علیه کرم سیب اشاره نمود.
