بیماری بلاست برنج
بیماری بلاست یکی از بیماری و آفات برنج و ذرت در اغلب نواحی برنج خیز دنیا محسوب میشود. این بیماری برای اولین بار در ایران درسال ۱۳۳۰ در لاهیجان گزارش شدست. خسارت حاصل از بیماری بلاست برنج در سال ۱۳۵۵ در رودسر حدود ۲۰ درصد محصول برآورد شدست. گسترش بیماری به عوامل نظیر درجه حرارت، رطوبت و باد وابستگی کامل دارد. عامل بیماری و آفات برنج و ذرت بلاست برنج در تمام مراحل رشد گیاه فعال بوده و میتواند در روی اندامهای بیرونی گیاه آلودگی ایجاد نماید.
این بیماری در خزانه معمولاً از نوک برگها بصورت لکه کوچک ظاهر و بتدریج به قسمت زیرین گیاه سرایت میکند. در زمین اصلی آلودگی بصورت نقاط کوچک قهوه رنگ ته سنجابی شکل بوده. گاهی رنگ و فرم و اندازه لکه با شرایط آب و هوایی و مقاومت گیاه فرق میکند.
آفات برنج و ذرت
در هوای خشک حاشیه لکه قهوه و در حالیکه در رطوبت بالا، لکه دارای هاله زرد روشنی هستند. بطور کلی متن لکه غالباً برنگ خاکستری یا آبی و یا حنایی با حاشیه قهوه تیره در میاید. قارچ عامل بیماری در گره ضایعاتی ایجاد میکند. که به رنگ قهوه و پوسیدگی خشک آنها و در نتیجه گیاه به آسانی در برابر عوامل منتج به ورس شکننده خواهد شد. آلودگی در گره معمولاً در اواخر فصل و همزمان با تجمع رطوبت در ناحیه گره صورت میگیرد.
اگر شرایط آب و هوایی برای اسپورزایی و گسترش قارچ مناسب باشد. بیماری از اواسط تیر تا اواسط مرداد ماه چنانچه بارندگی ملایمی وجود دارد گسترش می یابد. قارچ عامل بیماری با آلودگی بذور گسترش یافته و ممکن است آلودگی بذور قبل از به گل رفتن یا درحین گل و یا بعد از آن اتفاق افتاده باشد. عامل بیماری در اندوسپرم پوست دانه، پوشه و حتی بین پوشینه دیده میشود.
اقدامات قابل انجام مقابله با بیماری بلاست برنج
۱) رعایت فاصله کاشت و عمق مناسب کاشت بذر.
۲) جمع آوری و انهدام بقایای گیاهی.
۳) ضدعفونی بذرها قبل از کشت جهت جلوگیری از انتقال بیماری.
۴) اجتناب از بکارگیری کودهای ازته در هنگام ظهور گلها و پانیکول.
۵) در صورت امکان کشت گیاه بنا به شرایط منطقه زودتر انجام گیرد.
زمان سمپاشی در مقابله با بیماری بلاست از اهمیت بالایی برخوردار است و توصیه میشود. بلافاصله بعد از بروز علائم بیماری روی برگ به بیماری بلاست که در سال قبل شایع بود. بک سمپاشی قبل از ظهور پانیکول و سمپاشی دیگر پس از ظهور پانیکول صورت گیرد.
بیماری لکه قهوه ای
قارچ عامل بمیار به اندامهای بیرونی گیاه به استثنای ساقه حمله کرده وباعث ایجاد لکه خشک و مرده با حاشیه قهوه ای، کاهش قوه نامیه بذر و نقصان کمیت و کیفیت محصول را تحت تاثیر قرار میدهد. در روی برگها، لکه قهوه کوچک گرد یا بیضی شکل بروز میکند.که این لکه بصور نامنظم در تمام سطح برگ، غلاف و پوشه پراکنده که در شروع برنگ قهوه روشن تا قهوه متمایل به ارغوانی هستند. بتدریج که بزرگ و گسترش می یابند. قسمت میانی آنها برنگ سفید چرک تا خاکستری متمایل به قهوه تیره در میاید. گاهی لکه بهم متصل و باعث خشکیدگی برگ میشود.
خسارت حاصل از حمله بیماری و آفات برنج و ذرت
۱) بذور آلوده جوانه نزده و قسمتی از بذور از بین میروندو یا اگر جوانه برنند بعد از مدت کوتاهی ازبین رفته ویا رشد آن کاهش یافته و فعالیت قسمت سطح برگ کم میشود.
۲) میزان رشد تقلیل یافته و اندازه دانه کوچک و تعداد آنها کم میشود.
عامل بیماری و آفات برنج و ذرت توسط بذر انتقال مییابدو قادر است حداقل تا ۴ سال در دانه زنده بماند. همچنین آلودگی ممکن است بوسیله اسپورهایی که از سالی به سال دیگر در خاک صورت گیرد. انتقال و انتشار بیماری بوسیله باد یا آب یا علف هرز انجام میشود.
از دو روش زراعی و شیمیایی میتوان جهت مقابله با این بیماری بهره برد که شامل مراحل زیر است.
۱) روش زراعی که شامل از بین بری بقایای گیاهان آلوده.
۲) جمع آوری و انهدام علفهای هرز.
۳) استفاده از ارقام مقاوم به بیماری و آفات برنج و ذرت.
۴) جلوگیری از ورود آب از مزراع آلوده به مزارع دیگر.
استفاده از روش شیمیای قبل از کشت بذرها نیز نتیجه مطلوبی به همراه خواهد داشت.
پراونه کرم ساقه خوار برنج
این آفت برای اولین بار در سال ۱۳۵۱ در تنکابن و رامسر طغیان کرد و ظرف مدت ۵ سال تمام شالیزارهای شمال را فرا گرفت. پروانه نر کامل کرم ساقه خوار برنگ خاکستری و پروانه ماده برنگ زرد روشن و یا متمایل به قهوه است. روی بالهای جلویی هر دوجنس، چند لکه نقره خام وجود دارد. ماده بزرگتر از نرها بوده وعرض پروانه با بالهای باز ۲۸-۲۰ میلیمتر میباشد. لاروها عموماً به رنگ قهوه متمایل به خاکستری بوده و کپسول سر در لاروهای سن یک برنگ قهوه تیره ودر سایر سنین زرد متمایل به قهوه است. شفیره بطول ۱۵-۱۲ میلیمتر و برنگ قهوه روشن هستند. که بتدریج برنگ قهوه تیره گرایش پیدا میکند.
آفت برنج
این آفت در یک سال زراعی ۳-۲ نسل بوجود میاورد که نسل دوم بیشترین خسارات را به مزارع برنج میاورد. کرم ساقه خوار، زمستان را بصورت لارو کامل در داخل ساقه وبقایای محصول برنج وعلفهای هرز میگذارندو لاروها در اوایل بهار تبدیل به شفیره و شفیره ها پس از ۱۰ روز باز میشوند. پروانه نر و ماده جفت گیری و تخمهای خود رابصورت توده روی سطح تحتانی و فوقانی برگ و یا ساقه برنج میگذارند. لاروها بعد از تفریح از پارانشیم برگها تغذیه نمود. وارد ساقه برنج میشوند. تغذیه لاروها از درون ساقه در این مرحله باعث خشکیدگی جوانه مرکزی میگردد. لاروها در داخل ساقه تبدیل به شفیره و پس از گذشت ۶ روز پروانه نر و ماده بوجود میایند.
دوره تفریح در نسل الو ۱۱-۷ روز و در نسل دوم ۷-۵ روز بطول می انجامد. در اثر تغذیه لاروهای نسل دوم و سوم، پانیکولهای برنج سفید میشوند. استفاده از ارقام زودرس و ارقام مقاوم به بیماری و آفات برنج و ذرت تا حدود زیادی از ابتلای گیاه به این بیماری جلوگیری میکند. مقدار سموم مورد استفاده در نوبت اول به میزان ۱۵ کیلوگرم از دیازینون ۱۰در صد در نوبت اول دیازینون گرانول ۵ درصد در نوبت دوم بمیزان ۴۰ کیلوگرم در هکتار توصیه میشود.
پروانه تک نقطه برنج
پروانه تک نقطه برنج در بیشتر مزارع گیلان و مازندران دیده میشود. طول پروانه از ۵/۱۷-۱۳ میلیمتر و عرض آن با بالهای باز زا ۴۴ -۳۳ میلیمتر میرسد. رنگ آن قهوه یا زرد خاکستری، بالهای رویی برنگ خاکستری مایل به زرد تا قهوه روشن، یک لکه سفید کوچک سفید رنگ و مشخص در وسط بالها بوده و بالهای تحتانی روشنتر از بالهای رویی ورگها به رنگ تیره میباشند. لارو برنگ قهوه مایل به سبز با تعداد زیادی شبکه تیره، در طول منافذ تنفسی نوار عریض تیره رنگ با کناره سفید و در پشت لارو نوار عریض دیگری دیده میشود.
بین این دو نوار طولی، نوار عریض دیگری برنگ نارنجی یا قهوه توام با حاشیه سفید رنگ دارد. لاروهای آفت پروانه تک نقطه تمام قسمتهای برگ را خورده و فقط رگبرگهای اصلی را باقی میگذارد. میزان خسارت این آفت در زمان شکوفایی دانه بیشتر از زمانی که شالیزار آب دارد. آفت بصورت لاروهای کامل وبندرت بصورت شفیره در کاه وکلش محصول و حتی در شکافهای زمین زمستا گذارنی میکند. پروانه این آفت گرایش مثبتی بنور داشته و با تله نوری شکار میشوند. در صورت نیاز به مبارزه شیمیایی میتوان از سموم فسفر لارو کش استفاده نمود.
پروانه کرم سبز برگ خوار برنج
این آفت از سال ۱۳۵۲ مشاهده گردید ودر سال تشخیص داده شد. بال جلویی پروانه ماده به رنگ کهربایی با نوارهای بریده و نامنظم، بال عقبی ماده برنگ زرد مخلوط با قهوه کمرنگ میباشد. بال جلویی پروانه نر زرد طلایی با نوارهای برنگ قرمز خونی، بالهای عقبی نرها برنگ تیره میباشد. طول بدن در پروانه نر ۸ و در ماده به ۱۰ میلیمتر و عرض آن بالهای باز در نرها به ۱۹میلیمتر و در ماده به ۲۳ میلیمتر میرسد. لاروهای جوان از پارانشیم روئی برگ تغذیه نموده و موجب بروز لکه طولی و زرد رنگ در روی برگها میشوند.
لاروهای سنین بالا از حاشیه برگ شروع به تغذیه کرده واز تمام قسمتهای آن به استثنای رگبرگ تغذیه میکند. این حشره در برخی از مناطق مازندران نطیر آمل سه نسل دارد. تراکم جمعیت در نسل دوم بیشتر از سایر نسلها است.
ظهور نسل اول با انتقال نشا برنج از خزانه به مزرعه همزمان بوده و نسل سوم کمی قبل از برداشت محصول برنج ظاهر میشود. آفت مزبور زمستان را بصورت شفیره در بین برگها و ساقه باقیمانده در زمین و همچنین روی بقایای برنج میگذارند و بهار پس از پاش بذر جوانه زده برنج در خزانه ، پروانه نر و ماده ظاهر و پروانه ماده تخمهای خود را بطور منفرد و یا بصورت دسته روی برگ یا زیر برگ میگذراند. تراکم این آفت در نسل دوم شدید بوده و با سمپاشی علیه نسل دوم پورانه کرم ساقه خوار برنج همزمان میشود. لذا در شالیزارهای که سمپاشی بر علیه کرم ساقه خوار انجام گرفته نیاز به مبارزه مجدد با این آفت نمیباشد.
بیماری سیاهک ذرت
بیماری سیاهک ذرت در سالهای اخیر از مشهد و اطراف اصفهان گزارش شدست. نشانه و علائم بیماری بیشتر در روی اندامهای نر و ماده ذرت ظاهر و بطور کلی آلودگی جنینی میباشد. اسپورهای عامل بیماری و آفات برنج و ذرت در خاک باقی میماندو ظهور آلودگی در گیاهان بسیار سریع اتفاق میافتد. معمولاً برجستگی و تورمهای در تمام قسمتهای هوایی گیاه و مخصوصاً ساقه و میوه پدید میاید.
قسمتهای متورم ابتدا برنگ خاکستری بوده و بتدریج برنگ تیره در آمده و در نهایت قسمتهای متورم یا کیسه مانند شکاف برداشته و اسپورهای قهوه متمایل به سیاه آزاد میگردند. تناوب زراعی، رعایت اصول بهداشت در مزرعه تا حدود زیادی روی کنترل عامل بیماری و آفات برنج و ذرت موثر واقع میشود. متاسفانه تاکنون روش مناسب و موثری جهت مبارزه با این بیماری و آفات برنج و ذرت پیدا نشدست.
پروانه ساقه خوار ذرت
این آفت در سالهای اخیر در استانهای گیلان و مازندران روی ذرت خسارت زیادی وارد کرده است. در مراحل اولیه تغذیه لاروها، برگهای وسط بوته سوراخ و در مراحل بعدی، لارو از محل اتصال بلال به ساقه وارد ساقه میشود. لاروهای داخل چوب بلال نیز میگردند. پروانه ماده تخمهای خود را بصورت توده روی برگها وزیر برگها و روی غلاف و گاهی روی ساقه میگذارند.
در استانهای شمالی ایران این آفت ۲نسل دارد. نسل دوم روی برنج فعالیت کرده و خسارت جزئی نیز وارد میکند. زمستان گذرانی آفت بصورت لاروهای کامل و درون ساقه و بقایای ذرت، برنج وعلفهای هرز صورت میگیرد. ایجاد شخم عمیق و انهدام علفهای هرز و همچنین استفاده از سموم دیازینون ۲۰درصد به میزان ۵/۲ لیتر و سومیتیون ۵۰ درصد به میزان ۵/۱ لیتر در هکتار هنگام تفریخ تخمها و قبل از ورود لاروها به داخل ساقه توصیه میشود.
شب پره زمستانی
این آفت در اکثر مناطق ایران که ذرت کشت وجود دارد. لاروهای شب پره زمستانی از پارانشیم برگ تغذیه نموده ودر محل طوقه باعث قطع ساقه و آوندها میگردند. که در نتیجه بوته قطع و به زمین میافتند. زمستان گذرانی این آفت بصورت لاروو تعداد ی ازافراد جمعیت بصورت شفیره صورت میگیرد. در مناطقی که صدمه شب پره زمستانی زیاد است.
توصیه میشود مزرعه را قبل از کشت با سموم شیمیایی ضدعفونی نمود. سموم آلدرین ۴۰ درصد به میزان ۳-۵/۲ لیتر در هکتار و همچنین طعمه پاشی با طعمه پاشی با گامکسان و سمپاشی با دیپترکس ۵۰ درصد بمیزان ۲ لیتر در هکتار در هنگام تفریخ تخمها توصیه میشود.
کرم غوزه یا کرم بلال
این آفت میزبانهای زیادی داشته و بیشتر از همه ذرت، پنبه و گوجه فرنگی را مورد قرار می دهد. آفت کرم قوزه در اکثر مناطق ذرت کاری استانهای مازندران، گیلان واردبیل انتشار دارد. در مراحل اولیه رشد نبات، سوراخهای تقربیاً گرد روی برگهای جوان ایجاد و در مراحل بعدی از گل آذین نر، نوک بلال و دانه تغذیه میکنند. پروانه ماده تخمهای خود را بصورت انفرادی روی برگهای و نزدیک غلاف و روی میوه میگذراند. زمستان گذارنی آفت بیشتر بصورت شفیره و در زیر خاک انجام میشود.
در حالیکه ولی شناسی در سال ۱۳۵۲ زمستان گذارانی آفت را غالباً بصورت لارو و بندرت بصورت شفیره و محل زمستان گذرانی را داخل ساقه و سایر بقایای گیاهان گزارش داده است. از مهمترین روش مقابله با این آفت میتوان به شخم غمیق پاییزه و یخ آب زمستانه اشاره کرد که باعث از بین رفتن ذخیره زمستانی آفت و از جمعیت آنها به میزان قابل توجهی خواهد کاست. از سموم شیمیایی نظیر دیبترکس ۸۰ درصد به نسبت ۲-۵/۱کیلوگرم در هکتار یا فسفدرین ۲۴ درصد وگوازاتیون میتوان جهت مبارزه با آفت کرم بلال استفاده کرد.
گروه باغبانی و جابجایی درخت هورس را در اینستاگرام دنبال کنید.