گیاه دارویی نعناع فلفی

گیاه دارویی نعناع فلفی، مراحل کاشت و برداشت

گیاه دارویی نعناع فلفی از جمله گیاهان دارویی که به واسطه اثرات دارویی متعدد از دیر باز توجه محققان را به خود معطوف داشته است. مصرف این گیاه در اشکال مختلف دارویی، غذایی و بهداشتی سبب امتیاز این گیاه نسبت به سایر گیاهان دارویی شدست. برخی گیاهان دارویی را به علت دارا بودن اسانس مورد استفاده قرار میدهند.

تیره نعناع بدلیل داشتن گونه اسانس دار و همچنین جنسهای بسیار پر مصرف اسانس دار مانند، Mentha (نعناع) و Thymus (آویشن) اهمیت ویژه ای در میان گیاهان اسانس دار دارد. بوی مطبوع و مزه ی کم وبیش تند نعناع، به علت وجود اسانس در پیکر رویشی آن میباشد. ماده موثره تشکیل دهنده اسانس نعناع فلفی منتول است. که دارای استفاده گسترده ای در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی دارد.

آپارات باغبانی و جابجایی درخت را مشاهده نمایید.

گیاهشناسی نعناع فلفلی

گیاه دارویی نعناع فلفی با نام علمی-Mentha piperta متعلق به خانواده Lamiacea و دارای نامهای مختلفی میباشد. گونه ای هیبرید که از تلاقی بین گونه Mentha aquatica (سوسنبر) و Mentha spicata (پون سنبله ای) حاصل میشود. گیاه دارویی نعناع فلفلی، گیاهی که قسمت عمده اش دارای تیپ علفی، چند ساله و ریزوم دار میباشد. دارای ساقه چهار گوش و بواسطه وجود آنتوسیانین ها در آنها، به رنگ قرمز مایل به بنفش یا مایل به ارغوانی هستند.

طول ساقه به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین ۳۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر است. در این گیاه برگها متقابل، بیضوی، نوک تیز و پهن، در کناره داندانه دار و به رنگ سبز تیره مشاهده میشود. رگبرگها به رنگ آبی و در پهنک برگ دارای انشعابات فراوانی هستند.

همچنین برگها بدون گوشوارک ودر مناطق خشک پوشیده از تار و کرکها فراوان هستند. گلها به رنگ بنفش روش و یا کم وبیس ارغوانی مایل به بنفش هستند و تعداد زیاغد در مجاور یکدیگر بنحوی مجتمع میشوند که در مجموع در قسمت انتهایی ساقه ، بصورت سنبله با شکل ظاهری بیضوی نوک تیز دیده میشوند. گلها در ماه مرداد تا شهریور ظاهر میشوند. برخی از شاخه این گیاه عقیم و عاری از گل باقی می ماند.

مرحله کاشت گیاه دارویی نعناع فلفی

گیاه دارویی نعناع فلفی گیاهی روز بلند و کاشت آن در شرایط روز بلند موجب افزایش محصول خواهد گردید. نعناع را میتوان در اکثر مناطق کشور کشت نمود. گیاه در درجه حرارت ۲ تا ۳ درجه سانتیگراد شروع به رشد کرده اما درجه حرار مطلوب برای رویش آن ۱۰ درجه سانتیگراد است. جهت کاشت گیاه دارویی نعناع فلفلی در ابتدا اقدام به شخم زمین به عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر کرد.

کشت پاییزه مناسب تر از کشت بهاره میباشد. بعد از آماده سازی زمین در پاییز اقدام به کشت ریزوم نمود. کشت پاییزه نسبت به کشت بهاره در سال اول یک چین عملکرد بیشتر تولید خواهد کرد. تکثیر گیاه دارویی نعناع فلفلی از طریق تقسیم بوته، ریزوم (ریشه راست) پاجوش و قلمه ساقه صورت میگیرد. ریزوم یکی از مناسبترین روشهای تکثیر برای این گیاه هست. بطوری که پس از بارندگی سبک پایه مادری ۲ تا ۳ ساله را از زمین خارج میکنند پایه انتخابی باید عاری از هر گونه عوامل بیماریزای قارچی یا باکتریایی و علفهای هرز باشند.

۱ تا ۵/۱ ماه قبل از خارج کردن پایه مادری روی ریزومها را با لایه ای به ضخامت ۴ تا ۵ سانتیمتر  از خاک می پوشانند. در این مدت رنگ ریزومهای سبز به سفید تغییر می یابد و برای تکثیر آماده میگردند. پس از دومین برداشت اندامهای هوایی ریزومها کیفیت مطلوب تری می یابند. ریزوم را میتوان با دست ( در سطح کم) ویا توسط ماشین برداشت سیب زمینی ( در سطح وسیع) جمع آوری نمود.

• آبیاری گیاه دارویی نعناع فلفی

نعناع فلفلی در طول رویش بمقدار زیادی آب نیاز دارد. بطوری که بین مقدار اسانس و عناصر تشکیل دهنده آن با آبیاری، رابطه مستقیم وجود دارد. استفاده از سیستم آبیاری قطره ای در کشت گیاه دارویی نعناع فلفلی منجر به افزایش عملکرد در کارایی مصرف آب خواهد شد. آبیاری باید بصورتی انجام گیرد که آب بر روی برگهای گیاه ریخته نشود. با توجه به شرایط اقلیمی دور آبیاری هر ۵ تا ۷  روز یکبار مناسب میباشد.

• کوددهی 

در هنگام آماده سازی زمین، با توجه به آزمایش خاک، باید حدود ۲۰ تا ۳۰ تن در هکتار کود پوسیده حیوانی، به زمین اضافه نمود. پس از شخم، کودهای شیمیایی مورد نیاز را روی خاک پاشیده و آنها را با دیسک به عمق خاک فرستاد. افزودن کودهای شیمیایی به شرایط خاک بستگی دارد و بطورکلی در سال اول قبل از کشت ۵۰ تا ۹۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۶۰ تا ۹۰ کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن باید به زمین اضافه شود.

هر سال اضافه کردن ۹۰ تا ۱۲۰ کیلو گرم در هکتار کود نیتروژن چنانچه خاک خشک و نیاز به آبیاری باشد مقدار نیتروژن بیش از رقم خواهد بود. به زمینهای زیر کشت نعناع فلفلی توصیه میشود. از این مقدار دو سوم آن را در فصل بهار قبل از رویش گیاه و یک سوم بقیه پس از رویش اولین برداشت به خاک اضافه می گردد. از سال دوم رویش، هر ساله در فصل پاییز افزودن ۵۰ تا ۸۰ کیلو گرم در هکتار اکسید فسفر ۶۰ تا ۸۰ کیلو گرم در هکتار اکسید پتاس به خاک سبب افزایش عملکرد و بهبود کیفیت مواد موثره گیاه دارویی نعناع فلفلی میشود.

• مبارزه با آفات و بیماریها

بیماری قارچی زنگ نعناع (Puccinia Menthae) لکه قهوه ای رنگ در برگ و ساقه گیاه بوجود میآورد که در صورت پیدایش، باید قسمت آلوده را بکلی از بین برد بعلاوه باید انواع گیاه دارویی نعناع فلفلی وحشی اطراف مزرعه را که در بروز بیماری بی دخالت نیستند ریشه کن کرده و از زمین زراعی دور کرد.

مرحله برداشت نعناع فلفلی

با توجه به شرایط آب  وهوایی منطقه کاشت، ۲تا۳ چین محصول را میتوان برداشت نمود. روش و زمان برداشت بستگی به چگونگی استفاده از اندامهای جمع آوری و استفاده از گیاه بعنوان سبزی یا برای استخراج اسانس دارد. در صورتیکه گیاه دارویی نعناع فلفلی در سطوح وسیعی زیر کشت رفته باشد، برداشت توسط ماشین انجام می گیرد.

در این صورت گیاهان از فاصله ۴ تا ۵ سانتی متری از سطح زمین بریده میشوند سپس برای مدتی بر روی زمین می مانند تا حدودی ۲۵ تا ۴۰ درصد رطوبت آن تبخیر شود. زمان مناسب برای اولین برداشت با توجه به اقلیم منطقه کاشت از آخر خرداد تا ۲۵ تیر ، دومین مرحله ۱۰ شهریور تا ۱۵ شهریور ، سومین و آخرین برداشت تا ۱۵ آذر میباشد.

عملکرد در چینهای مختلف ودر سالهای اول ودوم وسوم متفاوت میباشد وبطور کلی با افزایش سن گیاه از عملکرد کاسته خواهد شد. طبق یک گزارش تحقیقاتی، عملکرد ماده خشک در سال اول، دوم، سوم به ترتیب معادل ۵ ، ۵/۴ و ۲ تن در هکتار بود.

بیشترین درصد وعملکرد اسانس در اندامهای گیاه دارویی نعناع فلفلی در برگها و کمترین آن در ساقه موجود میباشد و بهترین زمان برداشت گیاه دارویی نعناع فلفلی جهت استحصال بیشترین در صد اسانس و ماده خشک، صبح زود و در زمان گلدهی میباشد.

مصارف دارویی نعناع فلفلی

عطر و طعم گیاه دارویی نعناع فلفلی برای خوش طعم شدن داروهای بد مزه مورد استفاده قرار میگیرد. اسانس  گیاه دارویی نعناع فلفلی دارای خواص ضد درد، ضد میکروب، ضد تهوع، ضد ویروس تبخال، ضد ورم، ضد اکسیدان، ضد خارش، ضد تب، ضد سرفه، ضد ویروس، ضد زخمهای داخلی ، ضد نفخ، قابض، کاهش دهنده میل جنسی، آلرژی زا، بلوکه کننده کلیسم، مقوی قلب، صفراآور، مسکن، معرق، خارج کننده سموم، قائده آور، خلط آور و مقوی معده میباشد.