خاصیت دارویی گیاه آویشن یا کهلیوتی
با توجه به اهمیت اقتصادی گیاهان جنس آویشن و خاصیت دارویی آویشن و شناخت صحیح و تعیین خصوصیات گیاه شناسی و فیتو شیمیایی و کاربردهای آنها از نظر دارویی، صنعتی و باغبانی حائز اهمیت میباشد.
گیاهان جنس Thymus که بعنوان آویشن شناخته میشوند. گیاهانی چوبی کوتاه قد، کپه ای ویا علفی چند ساله هستند که دارای ارزش دارویی و صادراتی بالا میباشند. ارزش اقتصادی بالا آویشن باعث برداشت بی رویه آن از عرصه منابع طبیعی که این امر به همراه بروز خشکسالی پیاپی این گیاه را در زمره گیاهان در معرض نابودی و انقراض قرار دادست.
از مهمترین ترکیبات جنس خاصیت دارویی آویشن میتوان به تیمول ، لینالول، فلاونوئیدها و غیره اشاره کرد. میکروب کشی، ضد اسپاسم، درمان سرماخوردگی و ضد سرفه از خواص مهم کلینکی و فارمو کو لوژیکی ، این گیاه محسوب میشوند.
گیاه شناسی آویشن
گونه thymus denensis گونه ای خاصیت دارویی آویشن کوهی یا کهلیوتی میباشد. این گیاه یکی از گونه اندمیک جنس آویشن در ایرانی میباشد.
گیاهی خشبی، کوتاه قدف بالشتکی، به ارتفاع ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتر، راست، بدون انشعاب، تقربیاً بدون کرک تا کم وبیشت کرکدار، با مجموعه برگهای محوری با بدون آن برگها به طول ۱۰ تا ۲۰ و به عرض ۲ تا ۵ میلیمتر، کم و بیش گسترده، از میان گره کوتاه تر، خطی تا سر نیزه ای باریک، بدون دمبرگ، نوک تیز، سطح زیرین برگ با رگبرگ، میانی برجسته و ۲ تا ۳ جفت رگبرگ جانبی برجسته، جفت سوم تا جفت نیمه برگ امتداد میبابد.
با تعداد زیادی غده ترشحی قرمز رنگ در هر دو سطح. گل آذین کله ای انتهایی، گاهی کشیده، چرخه پایینی دور از یکدیگر و بندرت دارای دمگل آذین. برگه ها تقریباَ شبیه به برگها ، کوتاهترو تقربیاً پهن تر از آنها، سبز رنگ بندرت قرمز مایل به بنفش. کاسه به طول ۳ تا ۵/۴ میلمتر لوله ای یا استکانی، دندانه لبه بالایی ۵/۰ تا ۱ میلیمتر نزدیک بهم بطرف بیرون برگشته، مشخصاً کوتاهتر از دندانه لبه پایینی، جام گل بطول ۵ تا ۶ میلیمتر قرمز رنگ، زمان گلدهی تابستان است.
روش کاشت بذر در گیاه
کشت بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم میباشد. در این روش، کشت بطور مستقیم و در زمین اصلی انجام میشود و قبل از گرم شدن هوا و در فروردین انجام گیرد.اما در کشت غیر مستقیم بذور در خزنه در خاکی به عمق ۲۰ سانتیمتر (به نسبت یک سوم کمود دامی، یک سوم خاک مزرعه و یک سوم شن) کشت میشود با توجه به شرایط محیطی منطقه کاشت در بهار یا پاییز صورت میگیرد.
روش تقسیم بوته در گیاه
در تقسیم بوته، از بوته ۲ تا ۳ ساله استفاده میشود. بوته را پس از خارج کردن از خاک به تعداد مناسب و بلافاصله در زمین اصلی کشت مینمایند. نتایج تحقیقات انجام و مشخص نمود. کشت پاییزه نسبت به کشت بهاره ارجحیت دارد. باعث برداشت یک چین بیشتر در طی دوره رشد در سال اول خواهد شد.
باید در ایجاد تراکم این گیاه در واحد سطح دقت لازم را نمود. زیرا خاصیت دارویی آویشن گیاهی چند ساله بوده ودر هر سال بر سطح پوشش آن افزوده میشود لذا در نظر گرفتن تراکم مناسب، ضروری و در آزمایش تراکم ۳/۳۳ بوته در متر مربع بیشترین عملکرد وزنتر و خشک را تولید نمود عملکرد پیکر رویشی با تراکم رابطه مستقیم دارد و با افزایش تعداد در واحد سطح عملکرد افزایش یافت.
در تحقیقات مولف مشخص گردید آویشن را میتوان با گیاهان خانواده لگوم ( یونجه) به صورت مخلوط نیز کشت کرد. جهت حصول حداکثری محصول نسبی نسبت کشت، بصورت ۷۵/۰ یونجه باشد.
آبیاری در مرحله داشت کهلیوتی
نظر به چگونگی کشت (کشت بهاره یا پاییزه و کشت به صورت بذر یا تقسیم بوته) بایستی تا زمان استقرار گیاه در مزرعه گیاه تنش آبی نبیند. با توجه به شرایط اقلیمی در ابتدای رشد هر سه روز یکبار وبعد از استقرار هر هفت روز یکبار آبیاری لازم میباشد.
کودهی در مرحله داشت کهلیوتی
استفاده از سیستم تغذیه تلفیقی جهت تولید گیاهان دارویی یکی از روشهای مناسب میباشد تحقیقات نشان میدهد استفاده توام کود دامی با کودهای شیمیایی نسبت به کاربرد هر یک به تنهایی اثر بهتری دارد. ۳۵ تن کود دامی به همراه ۴۰ کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن ۳۲ کیلوگرم فسفر و پتاس باعث افزایش محصول خاصیت دارویی آویشن خواهد شد.
برداشت گیاه کهلیوتی
برداشت و عملکرد گیاه آویشن در سالهای مختلف متفاوت و در سال اول در کشت پاییزه و بروش تقسیم بوته در شرایط آب وهوایی شهرستان کرمان اندام هوایی در سه چین قابل برداشت میگردد. باتوجه به گزارش محققین در شرایط آب وهوایی اصفهان دو چین و قزوین تا چهار چین نیز برداشت نمودند. وزن خشک آویشن با افزایش سن گیاه رابطه مستقیم دارد. بطوری که در آزمایشات مولف وزن خشک آویشن در سال او ۱۳۰ و درسال دو م ۳۸۰ در متر مربع بدست آمد این افزایش معال ۱۳۱ درصد بود.
مصارف دارویی آویشن
دم کرده و جوشانده سر شاخه گلدار این گیاه بعنوان ضد نفخ ، هضم کنند غذا، ضدا اسپاسم، ضد سرفه، خلط آور در درمان سرماخوردگی در ایران (ونیز سایر کشورها) مصرف میشود.
اندام دارویی گیاه آویشن
تمام قسمت هوایی بخصوص سر شاخه گلدار این گونه مورد استفاده دارویی قرار میگیرد. که پس از برداشت در سایه خشک میشود.
مواد موثره: اندام هوایی گیاه ، دارای تانن، ساپونین، برخی مواد معدنی ( مثل آهن) و اسانس میباشد.
موارد مصرف گونه مختلف آویشن بعنوان مطبوع کننده و طعم دهنده، همچنین بعنوان ضد سرفه، خلط آور ضد نفخ، ضد میکروب، و ضد قارچ، ضد اسپاسم، دهان شویه و فرآورده دهانی مورد استفاده دارد به طور کلی بعلت تشابه میزان ترکیبات فنلی T.daenesis با T.vulgarisبه نظر میرسد بتوان موارد استعمال مشابه T.vugaris را برای T.daenesis انتظار داشت. این گیاه دارای اثرات مثبت در درمان تینیا ورسی کالر و شب اداری کودکان میباشد.
عوارض جانبی آویشن
تیمول باعث تحریک غشای مخاطی و پوست میشود. علایم مسمومیت با تیمول شامل سرگیجه ، حالت تهوع ، درد در دستگاه گوارش، سردرد، اغتشاش ذهنی، اغما و ایست قلبی –تنفسی و از تیمول یا عصاره آویشن در فراورده خمیر دندان استفاده میشود. ولی گاه التهاب لب و زبان را بهمراه دارد. گاهی پرخونی و التهاب مزمن در پوست سر را ناشی از صابون و شامپوهای حاوی تیمول میدانند.
موارد احتیاط و منع مصرف آویشن
در مورد مصرف دراز مدت آن رعایت احتیاط ضروری و عصارهی آن نباید به تنهایی و بدون اینکه رقیق شود ، مصرف گردد مصرف آن در حاملگی و شیردهی با دوزهای معمولی اشکالی ندارد. مصرف گونه مختلف خاصیت دارویی آویشن برای ایجاد نظم قاعدگی موثر، اما مقادیر زیاد آن نباید مصرف شود.
موارد استفاده در پزشکی گذشته: طبیعت گرم آن در طب قدیم از خاصیت دارویی آویشن یا صعتر (سعتر) بعنوان مدر (ادار آور) ضد کرم، ضد نفخو اشتها آور استفاده میکردند. جویدن آن رادر تسکین درد دندان موثر میدانستند.
آثار فارماکولوژیک آویشن
نقش اصلی فارماکولوژیک عصاره آویشن احتمالاً به سبب وجود ترکیبات فنلی موجود در اسانس آن این ترکیبات به عنوان مسدود کننده کانالهای کلسیم عمل میکنند. بدین سبب دارای خاصیت کاهنده ی فشار خون میباشند. تیمول و کارواکرول اثرات ضد کرم، ضد باکتریایی و ضد قارچ ار خود نشان داده اند. در مطالعات انسانی تاثیر مثبت آن در شب اداری کودکان گزارش شدست.
ویدیو هورس را در آپارات بیژن صمغ آبادی مشاهده نمایید.
