آلوئه ورا

خواص شگفت انگیز گیاه (صبر زرد) با همان آلوئه ورا

گیاه صبر زرد (آلوئه ورا) یا نام علمی (Aloe vera) یکی از گونه گیاهان دارویی در نواحی گرم و مرطوب میروید. از زمانهای قدیم برای درمان بسیاری از امراض استفاده میگردد. در نوشته کهن مصری آمده که در ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، صبر زرد (آلوئه ورا) جهت التیام زخمها، رفع عفونت ها، ناراحتی پوستی و به عنوان مسهل استفاده کرده اند.

همین طور در ایران، در مناطق سردسیر با دمای کمتر از ۲ درجه، این گیاه را در گلخانه نگهدارای کرد، چون به یخ زدگی حساس میباشند. در  حال حاضر محصولات مختلفی از این گیاه در صنایع مختلف غذایی، آرایشی و بهداشتی و دارویی در دنیا عرضه میشود. توجه به این گونه و توسعه کاشت و ایجاد صنایع فرآوری آن در این مناطق میتواند گام مهمی در جهت ایجاد اشتغال و بهره وری مناسب از اراضی فقیر کشاورزی باشد.

اینستاگرام گروه معماری فضای سبز هورس (Horas) را مشاهده نمایید.

گیاه شناسی آلوئه ورا

صبر زرد (آلوئه ورا) گیاهی علفی چند ساله، با برگهای ضخیم، گوشتی و دراز حاشیه برگ آن کمی پیچ و خم دار و دارای تیغ است. گلهای آن به صورت خوشه زیبا در انتهای محور ساقه گلدار و برنگ سبز مایل به زرد قرار دارند. همچنین برگهای آن بدون دمبرگ، متراکم و بهم آمدست. ساقه آن کوتاه، ضخیم وکم و بیش منشعب و شاخه دار دارد.

برگهای دنده دنده ای خاردار و ساقه بدون برگ (دم گل آذین) آن دارای برگهای فوقانی فلس مانند و منشعب بوده و گل آذین خوش ای طویل دارای لوله گل هستند. همین طور در ایران فقط یک گونه (A.littoralis baker) وجود دارد. در سواحل جنوبی ایران میروید که به آن صبر زرد میگویند. گلهای آن برنگ قرمز میباشند. گونه دیگری به نام آلوئه ورا به ایران وارد که رنگ گل آن زرد هست.

مراحل کاشت آلوئه ورا

بطورطبیعی تکثیر گیاه به سه روش زیر امکان دارد.

• روش تکثیر با بذر.
• تکثیر با قلمه و ریزوم.
• تکثیر با پاجوش.

از میان سه روش فوق، تکثیر از طریق پاجوش بیشتر مرسوم می باشد. سرعت رشد پاجوش در کنار پایه مادری بیشتر و در صد خشکیدگی آن کمتر میباشند.

برای کاشت آلوئه ورا در اواخر تابستان تا اوایل پاییز پا جوشها را از گیاه مادری جدا کرده و در گلخانه در بستر مناسب کشت نمود. تا ریشه دار شوند و استحکام کافی پیدا کنند. کشت پاجوش جدا از پایه مادری در زمین اصلی نیز در بعضی مناطق گرم مرسوم می باشد. اما در مناطقی با زمستان سرد (تقویم باغبانی زمستان)، پاجوش ریشه دار را با توجه به شرایط آب و هوایی، بعد از رفع احتمال خطر سرمازدگی و در اولین فرصت به مزرعه اصلی منتقل نمود.

رشد گیاه صبر زرد (آلوئه ورا) با بادهای گرم و آفتاب شدید، رابطه معکوس داشته و در حضور این دو عامل اقلیمی، رنگ گیاه قهوه ای و از فعالیت گیاه بشدت کاسته میشود. بنابراین حتی المقدور از بادهای گرم و آفتاب شدید در مناطق گرم، بدور باشد جهت استفاده اثرات ناشی از بادهای سوزان میتوان از الگوی کشت مخلوط در توسعه کشت این گیاه استفاده کرد.

در مناطق گرمسیر علیرغم وجود بادهای نیمه شدید، این گیاه را مخلوط با گیاه یونجه و بصورت ردیفی کشت کرد. تحت شرایط محیطی، زمان کاشت گیاه در مناطق مختلف متفاوت میباشد. بهترین تاریخ کاشت اواسط بهمن ماه میباشد.

مرحله داشت آلوئه وار

به علت حساس بودن این گیاه نسبت به درجه حرارت پایین و یخ زدگی، مناطق دارای زمستان بسیار سرد، مناسب کاشت این گیاه نمیباشد. در چنین مناطقی این گیاه را در گلخانه نگهداری کرد. آلوئه ورا در حاشیه خلیج فارس بصورت خودرو رویش دارد.

گیاه آلوئه ورا را میتوان در مناطق خشک و بیابانی مانند شهداد کرمان نیز توسعه داد. منطقه شهداد کرمان یکی از خشکترین نقاط کشور بوده و اقلیم آن بر اساس روش آمبرژه بیابانی گرم میانه و بر اساس روش دومارتن (De Martonne) فراخشک میباشد. میزان تبخیر در این منطقه بدلیل گرمای شدید و وجود بادهای خشک بسیار بالاست. به طوری که تبخیر سالانه اندازه گیری و از ایستگاه شهداد معادل ۸/ ۳۲۱۳ میلیمتر گزارش میشوند.

صبر زرد (آلوئه ورا) میتواند تا دمای ۱۰ درجه رابخوبی تحمل نماید. اما در صورت کاهش دما و استمرار آن، آب درون بافت گیاه یخ زده و باعث تخریب بافت و در این صورت گیاه میخشکد. مناطقی که دمای هوا در زمستان به زیر ۱۰ درجه سانتی گراد میرسد. حتی گیاهان گلدانی در حیاط منزل را به داخل  ساختمان و یا گلخانه منتقل کرد. در چنین مناطقی استفاده از پوشش پلاستیکی جهت کاهش خطر سرمازدگی ضروری می باشد.

با توجه به سرعت بالای تولید پاجوش در گیاه صبر زرد (آلوئه ورا) و اشغال فضای پایه مادری رعایت فاصله بین بوته ها از اهمیت بالایی برخوردار میباشد. تعیین فاصله بین دو بوته به غنی و فقیر بودن و بافت خاک منطقه بستگی دارد. معمولاً حداقل ۷۰ سانتی متر در خاک غنی و مرغوب و حداکثر ۱۰۰ سانتی متر در خاکهای سبک و شنی در نظر گرفته میشود. همچنین مناسبترین ph خاک جهت کشت آلوئه ورا ۵/۷ میباشد.

آبیاری آلوئه وار

هر چند گیاه آلوئه ورا نسبت به شرایط کم آبی مقاوم، اما برای تولید مناسب به آبیاری نیاز دارد. گیاه صبر زرد (آلوئه ورا) در هوای مرطوب بخوبی رشد میکند. نیاز آن به آبیاری کمتر میشود بر اساس  هدف مورد نظر از کشت صبر زرد (آلوئه ورا)، میزان آبیاری و زمان آن متفاوت میباشد. آبیاری در مزارع وسیع و گسترده بصورتی باشد.

دارای بازده اقتصادی بالا و همچنین خللی راندمان آبیاری بیشتری میباشند. بجای روشهای سنتی استفاده گردد. از پاشیدن آب بر روی گیاه آلوئه ورا خودداری نمود. طبق گزارشات محققین مشخص گردید. برای تولید پاجوش دوره آبیاری ۷ روز و برای تولید حداکثر ژل، دوره آبیاری ۱۴ روزه مناسب ترست. در فصل تابستان در استان بوشهر دوره آبیاری به ۳ تا ۵ روز هم برسد.

همچنین در مناطق خشک با وجود بارندگی ۳۵۰ میلی متر هم این گیاه نیاز به آبیاری دارد. بنابراین بهترین اقلیم برای گیاه صبر زرد مناطقی با رطوبت بالای ۶۰ درصد  ساحلی میباشد. این گیاه به کم آبی مقاوم بوده و در خاکهای فقیر نیز ادامه حیاط میدهد میزان تحمل گیاه صبر زرد (آلوئه ورا) به شوری بر اساس مطالعات انجام گرفته بین ۵ تا ۱۵ دسی زیمنس میباشد. افزایش شوری بالاتر از ۸ دسی زیمنس سبب کاهش محصول می گردد. حدود ۹۶ درصد از ژل برگ صبر زرد را آب تشکیل میدهد.

کود دهی به آلوئه وار

بافت خاک مناسب برای کشت گیاه صبر زرد (آلوئه ورا)شنی لومی هست. میزان نیاز به کود براساس میزان وجود این عناصر در خاک باشد. بطوری که بیشترین نیاز آن در خاکی که کاملاً از نظر فسفر، نیتروژن و پتاسیم فقیر و به ترتیب معادل ۵۷، ۵۰، ۴۵  کیلوگرم در هکتار میباشد. استفاده از سیستم تغذیه تلفیقی کمپوست به همراه کودهای شیمیایی (کود مایع نوتریجکت) از بکارگیری جداگانه هر یک از کودها بر عملکرد تاثیر مثبتی داشت.

مبارزه با علف هرز آلوئه وار

مبارزه با علف هرز مزرعه صبر زرد (آلوئه ورا) به روش مکانیکی و بر اساس نیاز مزرعه سه تا چهار بار در سال تکرار میشود. همچنین از بکار بردن علف کش پرهیز شود.

مرحله برداشت گیاه آلوئه وار

در زمان برداشت گیاه آلوئه وار از زخم شدن و آلودگی برگها جلوگیری کرد. بجای ژل، بوته کامل و برگ برداشت شود. اگر بوته کامل یا برگ تهیه شود. آلودگی نمونه های ارسالی کمتر خواهد بود. همچنین حمل ونقل آن نیز آسانتر خواهد شد. جدا سازی ژل بایستی در محیطی کاملا و در سیستم قابل کنترل انجام گیرد. اگر نمونه های کف بر شوند. اما برش بصورتی انجام شود که برگها آسیب نرساند. بطور کلی دو روش برای استحصال ژل از گیاه وجود دارد.

دو روش برای استحصال ژل از گیاه وجود دارد

• روش استخراج ژل با جدا سازی پوسته برگ بصورت دستی یا ماشینی.
• استخراج ژل از کل برگ بصورت ماشینی.

اندام داوریی مورد استفاده گیاه، برگهای آن که از آن ژل استخراج میشود. برگها را میتوان از سال اول در پاییز برداشت نمود. برای این منظور برگهای خارجی گیاه از قاعده قطع میشوند. پس از برداشت بلافاصله اقدام به استخراج ژل نمود و یا برگها را توسط کانتینر های یخچال دار به کارخانه فراوری آن کمتر از ۲۴ ساعت باشد. برداشت صبر زرد (آلوئه ورا) پس از گذشت ۱۸ ماه انجام میگیرد. معمولاً برداشت زمانی صورت میگیرد که گیاه رشد رویشی خود را پشت سر گذاشته و وارد مرحله زایشی و زمام گلدهی آن فرا میرسد.

مصارف داروی آلوئه ورا 

گیاه صبر زرد (آلوئه ورا) از زمان های قدیم برای درمان بسیاری از امراض استفاده از ژل آلوئه ورا بصورت موضعی برای درمان سوختگی خفیف آفتاب سوختگی ها، برید گی، آکنه، التهاب مخاط دهان و از بین رفتن پوست کاربرد دارد. کاربرد موضعی آن بر روی زخم های جراحی مجاز نیست چرا که بهبود زخمها را به تاخیر میاندازد.