هرس گیاهان خانگی زینتی
بطور کلی هرس گیاهان خانگی زینتی زیاد لزومی ندارد. هرس گیاهان زینتی فقط جنبه زیبایی دارد. زیرا بسیاری از گیاهان خانگی به هرس نیاز ندارند. اما شاخه های نابجا، اضافی و پیر گیاهان خانگی پیر و فرسوده را برای جواب دهی و حیات دوباره بخشیدن به آنها را باید حذف نمود.
ولی هرس و فرم دهی گیاهان زینتی به لحاظ زیبایی از نظر فرم و تنوع بوته و شکل پذیری امروزه در رابطه با فضای سبز اهمیت زیادی دارد. متاسفانه در ایران در این مورد کار زیادی انجام نگرفته است.
با این حال در سالهای اخیر در بعضی از شهرها مخصوصاَ در شمال کشور تعدادی از آنها با اشکال زیبا و جالب فرم داده اند. که خود به زیبایی فضای سبز شهری، پارکها و ویلاها افزوده است. روز به روز نیز در نقاط دیگر جای خود را باز میکند.
اصلاح و بهبود ظاهری گیاهان خانگی، قطع شاخه خشک و بیمار و هم چنین شاخه نابجایی که رشد میکنند. از اهداف مهم هرس گیاهان خانگی زیتنی میباشد.
شکل دهی گیاهان خانگی
برای شکل دهی گیاهان بصورت تک ساقه ای یا به هر صورت دیگر، از ابتدا درختچه ای بسیار جوان با ساقه راست و چند شاخه جانبی را انتخاب کرده. آنگاه همه شاخه های فرعی را هرس نمود. فقط مواظب بود که جوانه انتهایی صدمه نبیند.
در صورتی که ساقه باقی مانده ضعیف باشد. لازم است برای رشد مستقیم آن قیمی را بطور موقت در کنار آن قرار داد. از این رو جوانه آن رشد و تولید شاخه جدید کردند. بایستی شاخه جدید زیری را حذف کرد. تا رسیدن با ارتفاع دلخواه ساقه، عمل حذف را ادامه داد.
سپس به قطع هر چند یکبار نوک انتهایی آنها اقدام نمود. تدریجاَ بوته شکلی مدور و زیبا پیدا میکند. این نوع هرس گیاهان خانگی زینتی شامل تنک کردن بوته است. بطوری که نور و جریان هوا به داخل درختچه رسیده و موجب رشد و بهبود گیاهان شود.
هم چنین امکان دارد با عمل هرس سالیانه گیاهان بعضی گیاهان دارای گلهای بزرگ تر و زیباتر شوند. گر چه شاید این عمل موجب تعداد گل کمتری شود. با هرس ممکن است گیاهان خانگی از بین بروند.
ولی با عمل هرس گیاهان منظره کلی گیاه را اصلاح و آنها را جوان کرد. عمل کوتاهی شاخه همیشه بایستی از بالای یک جوانه یا شاخه جوان که رشد آن رو بسمت بیرون است انجام گیرد. جهت برش باید هم جهت زاویه جوانه و بصورت افقی قطع نشود.
در صورتی که شاخه بطور کامل قطع میگردد. سطح برش باید هم سطح شاخه اصلی بوده و زائده یا میخچه ایجاد نشود. تا جای امکان محل برش را صاف نموده. با چسب سرد باغبانی آن را بپوشانید. تا از ورود اسپور قارچهای بیماری زا در محل برش جلوگیری شود.
مواردی که بایستی در موقع هرس گیاهان خانگی رعایت شوند
۱- وسایل هرس گیاهان بایستی برای جلوگیری از پراکنش بیماریها حتماَ ضد عفونی شوند. مواد ضد عفونی ارزان تر آب صابون و آب آهک رقیق و مواد ضد عفونی کننده شیمیایی میباشند.
۲- شاخه مریض و آلوده را در صورت مشاهده بایستی هرس و بلافاصله از محل دور کرد. تا از گسترش اسپور قارچهای بیماری زا جلوگیری شود.
۳- استفاده از وسایل هرس تیز و روغن زده. که در جای مناسب و خشکی نگهداری میشوند توصیه میگردد. از بکاربری وسایل هرس کند خودداری نمود.
۴- شاخه قطور اگر لازم به هرس باشند با چسب هرس آنها را پوشش داد.
۵- باغبان یا هرس کننده بایستی با زمان گلدهی و سن شاخه گل دهنده گیاهان خانگی زینتی آشنایی کامل داشته باشد. تا بتواند در موقع مناسب عمل هرس گیاهان خانگی را انجام دهد. زیرا عدم اطلاع در این مورد موجب از دست دهی شاخه گل دهنده گیاهان خانگی میشود.
۶- گیاهان خانگی که در بهار گلهای آنها شکوفا میشوند. معمولاَ بلافاصله پس از اتمام گل دهی و پلاسیده شدن باید هرس نمود.
زمان قطع برگ یا شاخه خشک گیاهان خانگی
در مواردی بعضی از گیاهان خانگی دارای شاخه خشک و ناخواسته و ضعیف میباشند. که در هر موقع از سال اجازه قطع آن وجود دارد. شاخه قوی و با طروات را نباید قطع کرد. این روش برای گیاهان خانگی نظیر رزهای بوته ای، شمشاد، برگ بو، بداغ و انواع آن کاربرد دارد.
در مورد هرس گیاهان خانگی که روی شاخه سال قبل تولید گل میکنند. چون در حین رشد و بالغ شدن تمایل به از دست دهی فرم و شکل مطلوب خود را دارند. بعلت فشرده شدن بوته، گلهای کمتری نسبت به سال قبل تولید میکنند. در صورت لزوم میتوان آنها را بلافاصله پس از اتمام گلها هرس نمود.
ضمناَ در صورت فشرده و متراکم بودن گیاه میتوان شاخه جوانی را که ضعیف ترند قطع کرد. این روش هرس در گیاهان خانگی نظیر دوتسیا، یاس زرد، و ایگلیا، به ژاپنی، بعضی از انواع دم موشی و گل یخ کاربرد دارد.
در مورد هرس گیاهان خانگی که بر روی شاخه سال جاری گل تولید میکنند. برای محدودیت رشد این گونه گیاهان خانگی و یا داشتن گلهای درشتتر، باید آنها را در اواخر زمستان و یا اوایل بهار همزمان با شروع دوران رشد گیاه هرس نمود.
در این مورد باید شاخه سال گذشته را از بالای دومین یا سومین جوانه از پایه قطع نمود. که درختچه نیاز به تنگ کردن داشته باشد. شاخه پیر و قدیمی قطع میشوند. این نوع هرس برای گیاهان خانگی نظیر طاووسی، توری، انواع اسپیره و گل شراب کاربرد دارد.
هرس گیاهان همیشه سبز خانگی
بعضی از گیاهان خانگی همیشه سبز نظیر برگ نو، برگ بو، سرخدار بندرت نیاز به هرس دارند. مگر آن که بوته خیلی متراکم شده و یا از پایین تنه آنها لخت شده باشد. در صورت نیاز شاخه اصلی اینگونه گیاهان خانگی در اوایل بهار از چند سانتیمتری سطح زمین قطع میشوند. برای این گیاهان آبیاری کافی باید انجام گیرد.
در بعضی موارد گیاهان خانگی پیر و قدیمی بسیار انبوه و بد منظره، نامرتب و بدفرم میشوند. لازم است با یک برنامه ریزی دقیق و صحیح آنها را جوان کرد. برای این منظور معمولاَ در بهار و قبل از شروع رشد برگها، تمام شاخه های قدیمی و پیر را با ارتفاعات مختلف ( بین ۶۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر ) باید قطع کرد.
در ضمن شاخه نازک، تاب خورده و هم چنین شاخه های نرک از اطراف پایه قطع میگردند. تا با هرس به تدریج درختچه هم جوان شود. هم فرم جالبی بخود بگیرد. این هرس در مورد گیاهان خانگی نظیر نرگس درختی، برگ نو، سنجد زینتی، کوتناستر، بداغ، توری، به ژاپنی، گل یخ و ختمی انجام میگیرد.
پس از ذکر مقدمه لازمست نسبت به هرس گیاهان خانگی زینتی مورد کاشت در فضای سبز شهرها و منازل اشاره شود. تا علاقمندان بتوانند با در نظر گرفتن زمان، فصل و نوع گیاهان خانگی موجود، هرس گیاهان را انجام و زیبایی در فضای سبز مورد استفاده خود ایجاد نمایند.
ارغوان (cercis siliquastrum)
ارغوان بصورت یک بوته بلند رشد میکند. خوشه گل نخودی شکل و صورتی آن در اوایل بهار و قبل از برگها ظاهر میشود. میوه آن بصورت نیام بوده و تا آخر سال بر روی درخت باقی میماند. این گیاه مقاوم به کم آبی بوده. درخاک گچی یا آهکی رشد میکند. همچنین به آفتاب کامل نیازمندست.
روش معمول تکثیر آن از طریق بذر میباشد. هرس گیاهان ارغوان بسته به نوع فرم آن میتواند بدون هرس گیاهان خانگی و تنها به قطع شاخه خشک بصورت گلدانی و باز باشد. یا با هرس شاخه زنی میتوان تاج آن را انبوه و کروی ساخت.
اسپیره سفید یا گل عروس (Spiraea crenata)
اسپیره درختچه ایست با شاخه های ترکه ای قوس دار که ارتفاع آن ۲ تا ۳ متر میباشد. از این گیاه میتوان بعنوان دیواره و چپر همراه با بوته های دیگر یا بصورت تکی پرورش داد.
گلهای یکدست سفید کمپر یا پرپر آن در بهار جلوه خاصی دارد. این گیاه برای مناطق حاره مناسب نیست و اقلیمهای خنک و مرطوب را ترجیح میدهد. گیاهی است آفتابپسند و در انواع خاکها بخوبی رشد میکند. ولی در صورتی که خاک مواد آلی و زهکشی خوبی داشته باشد رشد بهتری خواهد داشت.
در طول مدت تابستان به آبیاری کافی و خوب نیازمندست. پس از اتمام گلدهی در صورتی که با کود تغذیه شوند رشد بهتری دارد. اسپیره سفید یا گل عروس در تابستان و اوایل پاییز از طریق قلمه نیمه خشبی و در زمستان از طریق قلمه خشبی تکثیر میشود.
بطورکلی در هرس گیاهان خانگی اسپیره بایستی از رشد قوسی آن جلوگیری نشود. پس از اتمام گلدهی بایستی تک شاخه ها را هرس کرد. در ضمن بعضی از شاخه های مسن تر و خشبی شده را میتوان پس از دوره گلدهی از سطح زمین قطع نمود. تا جوانه ها و شاخه های جدید بتوانند رشد کنند.
اسطوخودوس (Lavendula Officinalis)
اسطوخودوس شکل نیم دایره دارد. معمولاَ از فرم خارج نمیشود. ارتفاع آن یک متر و گاهی بیشتر میباشد. البته انواع پا کوتاه آن نیز وجود دارد. سر شاخه آن معطر و سبز خاکستری است. که دامنه رنگ آن از حنایی کمرنگ تا ارغوانی سیر متغیر بوده و جلوه خاصی دارد.
زمان گلدهی اسطوخودوس متفاوت است. بسیاری از گونه ها در اواخر زمستان و بهار گل میدهند. ولی انواعی هم در تابستان دارای گل هستند. این گیاه را میتوان مخلوط با سایر گیاهان بصورت حریم و دیواره با زمینه مخلوط یا منفرد کشت نمود.
برای کاشت در مناطق گرم یا خیلی گرم و مرطوب مناسب نیست. در مکانی که زمستانهای سرد و تابستانهای گرم و خشک داشته باشند. محیط بهتری برای رشد آن محسوب می شود.
اسطوخودوس نیازمند آفتاب کامل است. اسطوخودوس را با سایر گیاهان بطور متراکم نباید کشت نمود. این گیاه بی آبی را تحمل میکند. ولی در ماههای گرم گاهی به آب زیاد نیاز دارد.
خاکهای سبک با زهکشی خوب نیاز دارد و خاکهای شنی برای آن ایده آل است. در خاکهای اسیدی باید به هر متر مربع حدود ۱۳ گرم آهک اضافه شود. برای ازدیاد اسطوخودوس از قلمه خشبی و نیمه خشبی استفاده میشود. همچنین میتوان قلمه پاشنه دار (قلمه همراه با چوب مسن تر) را در فاصله زمانی پاییز تا اواخر زمستان تهیه کرد.
بوته اسطوخودوس بدون انجام هرس این گیاهان خانگی پراکنده میشوند. پس از این که گلهای پژمرده شدند. هر سرشاخه ها برای رشد متراکم آن ضروریست. در صورتی که مایل به شکل دهی هستیم بایستی در زمان رشد سریع آن را هرس نمود.
گیاهانی که به عنوان پرچین، ایجاد حصار ودیواره سبز می شود از آن استفاده کرد
۱- انار زینتی.
۲- برگ بو.
۳- برگ نو یا ترون.
انار زینتی
انار زینتی گیاهی خزان کننده به ارتفاع ۳ تا ۴ متر میباشد. گلهای قرمز درخشانی دارد. گل انار زینتی از اواخر بهار تا تمام تابستان ظاهر شده و به میوه های قرمز مایل به نارنجی تبدیل میشود.
گلهای انار در ارقام مختلف پرپر یا کم پر است. که به رنگهای کرم، زردآلویی یا عنابی روشن وجود دارد. انارهایی که دارای گلهای پرپر هستند تولید میوه نمیکنند.
انار زینتی بصورت تکی یا ایجاد پرچین و یا در مرزها بصورت آمیخته با گیاهان دیگر کاشته میشود. این گیاه برای مناطق گرم مناسب نمیباشد. ولی در بیشتر اقلیمهای دیگر خوب رشد میکند. به گرمای کم و همان خوب گرمای زیاد و رطوبت کم قانع است. در مناطق خشک کاشت آن مناسب است.
در مکانهای آفتابی بهترین رشد و نمو را دارد و نیاز به خاکهای با زهکشی خوب دارد. ازدیاد آن از طریق قلمه نیمه خشبی در تابستان یا اوایل پاییز یا قلمه خشبی زمستان انجام میشود.
بطورکلی برای شکل دهی به انار زینتی و برای حفظ زمستان یا اوایل بهار آن را به نحوی هرس میکنند که بوته گسترده نشود. باید دقت نمود که بوته هایی که بعنوان پرچین استفاده میشوند نباید خیلی کوتاه کرد. همچنین به منظور جوان نگهداشتن بوته یک چهارم شاخه قدیمی را از پایه قطع کرده و شاخه های خشک و مریض نیز حذف میشوند.
بداغ (Viburnum opultus)
بداغ گیاهی خزان کننده. میباشد. به ارتفاع تقریبی ۴ متر با تاج کروی و گلهای سفید آن در گل آذین دیهیم کم و بیش کروی در بهار شکوفا میشوند. نوع همیشه سبز بداغ (V.tinus) را غالباَ بصورت دیواره استفاده میشود و در اواخر تابستان به گل مینشیند.
این درختچه نسبت به سرما مقاوم میباشد. در آب و هوای معتدل تا خنک بهترین رشد را دارد. برای مناطق گرمسیر مناسب نمی باشند. در طول تابستانهای گرم باید گیاهان خانگی خوب و منظم آبیاری شوند.
بداغ در مکانهای خنک به آفتاب کامل و در تمام طول روز به آفتاب نیاز داشته. در غیر اینصورت به نصف روز آفتاب نیازمندست. این گیاه در خاک آلی با زهکشی خوب که قبلاَ با کاشت مواد آلی پوسیده تقویت شده باشد بخوبی رشد میکند.
این گیاه بوسیله قلمه نیمه خشبی که در اواخر تابستان تا اوایل پاییز تهیه میشوند یا از طریق کاشت قلمه خشبی در زمستان تکثیر میشوند.
هرس گیاهان بداغ پس از پایان دوره گلدهی بطور سبک انجام میگیرد. گلهای پژمرده حذف میشوند. اما گاهی ممکن است لازم باشد که بوته های متراکم را در قسمت مرکزی تنک کرد.
برگ بو (Laurus nobilis)
برگ بو (انگور) درخت یا درختچه ای همیشه سبز و معطر است که معمولاَ ۷ تا ۸ متر رشد میکند. برگها سبز تیره، بیضی شکل، نوک تیزو معطر هستند. گلهای آن کوچک و بصورت خوشه ای به رنگ سفید یا زرد و میوه آن کوچک به رنگ ارغوانی تیره میباشد.
این گیاه برگ بو آب و هوای گرمسیری را ترجیح میدهد. همچنین در مکانهای آفتاب گیر و خاکهای غنی وقابل نفوذ رشد خوبی دارد. در اروپای مرکزی این گیاه در گلدان نگهداری میشود. بو در مقابل سرمای زمستان از آن محافظت به عمل آید.
با این حال میتوان برگ بو را در فضای آزاد نگهداری نمود. اما نباید در دما کمتر از ۱۰- درجه سانتیگراد نگاه داشته شود. چرا که یخ زدگی به آن آسیب میرساند. تکثیر برگبو از طریق کاشت بذر، خوابانیدن، ریشه دار کردن قلمه و یا با پا جوش انجام میشود.
رشد برگ بو را با هرس میتوان کنترل نمود. برای جوان سازی برگ بو، شاخه های قدیمی را در اوایل بهار باید قطع کرد. برگبو را بعنوان پرچین نیز میتوان مورد استفاده قرار داد. بدین منظور آن را در تابستان بطور مرتب هرس میکنند.
پیشنهاد ویژه: شما را به مطالعه مقاله کیوی و روشهای پرورش و هرس کیوی دعوت میکنم.
برگ نو یا ترون (Ligustrum sp)
برگ نو بصورت درختان کوچک و یا گیاهان خانگی همیشه سبز و خزان پذیر هستند. گیاهی کم توقع و مناسب برای ایجاد حصار و دیواره سبز میباشد و دارای گلهای سفید، معطر و بدون جلوه است.
ازدیاد آن از طریق قلمه سبز، بذر و پیوند انجام میگیرد و دارای رشد سریع میباشد. برگ نو معمولی (L.ovaliolium) گیاه متداول برای پر چین است که به سرزنی گاه به گاه در طول تابستان نیاز دارد. پرچین هایی که بیش از حد رشد کرده اند به هرسهای شدید در اوایل بهار بخوبی پاسخ میدهند.
شاخه های حامل برگهای سبز را از روی اشکال ابلق که علامتی از برگشت در این گیاهان است بایستی حذف نمود. بطور کلی برگ نو را بایستی هر چهار سال یکبار در زمستان با قطع یک چهارم طول شاخه های پیر و قدیمی هرس نمود.
برای شکل دهی دلخواه به بوته برگ نو، شاخه های ضعیف را در تابستان باید از پایه قطع و سرشاخه های جدید را به اندازه مورد نظر از بالا بصورت شیب دار هرس نمود. تا نور و هوا به آسانی به شاخه های پایین برسد.
در پرچین ها و دیواره های تازه فرم گرفته باید با قطع مرتب شاخه ها در سه الی چهار سال اول آن را هرس نمود تا پایه پهن و متراکمی بوجود آید. نباید اجازه داد هر شاخه در فصل رشد بیش از ۱۵ سانتیمتر رشد کند.
اوایل بهار با قطع شاخه ها به طول ۳۰ سانتیمتر یا کمی کمترپرچین یا دیواره جوان میشود. در این حالت برگ نو نیاز به کود و آب فراوان در طول تابستان خواهد داشت. در صورتی که گونه های همیشه سبز هرس نشده باشند. هر شاخه یک درمیان در زمستان بطور سنگیین باید هرس شوند تا بوته شکل مرتب و منظمی داشته باشند.
مشاوره باغبانی و جابجایی درخت
اگر در مورد هرس گیاهان، باغبانی، جابجایی درخت دچار مشکل شده اید. با ما در تماس باشید. ما به شما مشاوره رایگان باغبانی میدهیم. شماره تماس جهت مشاوره ۰۹۱۲۲۱۷۵۱۷۴ میباشد.
با ما در ویرگول باغبانی هورس همراه باشید.
کود مایع نوتریجکت علاوه بر اثربخشی در هنگام جابجایی درخت. برای هرس گیاهان نیز پیشنهاد میشود. اگر درخت یا درخچه یا در کل گیاه شما در مرحله خشک شدن میباشد. با پاش کود مایع به آن کمک کنید.
